Cô Lò Hoàng Hoài Thương – giáo viên Trường Mầm non Đoàn Kết (Lai Châu) – chia sẻ kinh nghiệm giúp trẻ kể chuyện cổ tích sáng tạo, nhằm nâng cao chất lượng ngôn ngữ kể, cách sáng tạo trong diễn đạt chuyện cổ tích bằng nhiều hình thức khác nhau cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
Việc sưu tầm, bổ sung đồ dùng trực quan của giáo viên, theo cô Lò Hoàng Hoài Thương cần phải đảm bảo các yếu tố:
- Về thời gian: Xây dựng kế hoạch hoạt động tuần cụ thể, phân bổ thời gian hợp lý trong các giờ sinh hoạt chiều (tuần 2 buổi) cùng với trẻ chuẩn bị, làm các con rối, mô hình, tranh ảnh… để bổ sung đồ dùng dạy học và tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với các nhân vật trước khi trẻ được nghe hoặc kể lại chuyện hoặc kể sáng tạo chuyện theo tranh.
- Tính thẩm mỹ và an toàn: Đồ dùng trực quan phải có màu sắc phù hợp với nhân vật trong truyện, đa dạng về màu sắc và tuyệt đối an toàn với trẻ (vật liệu sạch; không sắc nhọn; bông hoặc các vật tròn nhỏ cần được bọc kỹ, đính chặt; màu sắc chủ yếu dùng gam màu nóng và hạn chế dùng gam màu lạnh).
- Bám sát vào nội dung, tình tiết của câu chuyện: Dựa vào các đồ dùng hiện có, các câu chuyện cổ tích cần kể để sưu tầm, bổ sung đồ dùng cho phù hợp.
- Nguồn bổ sung đồ dùng: Giáo viên tự làm, vận động phụ huynh đóng góp truyện tranh đưa vào góc văn học cho trẻ hoạt động thường ngày, sưu tầm từ mạng internet, các truyện tranh đã cũ… và từ sự đầu tư của nhà trường.
- Bài tiết đồ dùng: Hình ảnh nhân vật của các câu chuyện nổi bật vào góc văn học và một số góc trong và ngoài lớp học thể hiện trên các mảng tường; tranh, con rối, sách chữ to bổ sung vào góc kể chuyện, sưu tầm các vi deo-clip và lưu giữ khoa học trong máy tính xách tay…
Định hướng cho trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích
Để dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, cô giáo định hướng cho trẻ sáng tạo về tên truyện, tình tiết diễn biến câu chuyện:
- Sáng tạo về tên truyện: Định hướng cho trẻ dựa vào nội dung câu chuyện để đặt tên truyện khác với tên truyện ban đầu nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với nội dung câu chuyện.
- Sáng tạo về tình tiết trong diễn biến của câu chuyện: Trong một số câu chuyện cổ tích phần diễn biến được giải quyết một cách nặng nề, cái ác bị trừng trị quá khắt khe, tàn nhẫn.
- Dùng hệ thống câu hỏi giúp trẻ nắm được mốc, sự kiện, tình tiết chính của chuyện
- Thông qua hệ thống câu hỏi giúp trẻ nhớ lại trình tự cốt truyện và kể bằng ngôn ngữ, trí tưởng tượng sáng tạo của mình.
Ví dụ: Câu chuyện “Cóc kiện trời”, cô hỏi trẻ: Vì sao Cóc lại lên kiện trời? Cùng đi với Cóc có những ai? Khi lên đến trời thì chuyện gì đã xảy ra? Khi về đến trần gian thì thấy hiện tượng gì?
Lột tả hành động nhân vật trung tâm
Nhân vật trung tâm thường xuất hiện xuyên suốt câu chuyện, là điểm để trẻ nhớ được nội dung câu chuyện. Giáo viên có thể trao đổi với trẻ theo hoạt động của nhân vật để trẻ tự kể lại những chuỗi hành động của nhân vật.
Ví dụ: Truyện “Cây tre trăm đốt” cô giáo có thể trao đổi với trẻ theo hoạt động nhân vật như nhân vật anh nông dân cô giáo có thể hỏi:
Anh nông dân làm thuê cho ai? Anh nông dân có tin vào lời của tên nhà giàu không? Anh làm như thế nào? Anh nông dân đi vào rừng có tìm được cây tre trăm đốt không? vì sao?
Trao đổi với trẻ theo hệ thống câu hỏi hướng vào các yếu tố thần kỳ
Câu hỏi phải luôn kích thích sự sáng tạo trong diễn đạt ngôn ngữ và hoạt động kể của trẻ.
Ví dụ: Truyện “Cây tre trăm đốt” yếu tố thần kỳ là phép lạ của ông Bụt. Giáo viên hỏi: Bụt đã giúp đỡ anh nông dân như thế nào?
Truyện Tấm cám yếu tố thần kỳ là sự hóa thân của cô Tấm. Giáo viên hỏi: Cô Tấm đã được biến hóa như thế nào?
Sắp sếp tranh theo trình tự cốt truyện
Giáo viên tiến hành cho trẻ quan sát lần lượt những bức tranh để trẻ nhớ lại và kể lại truyện theo trình tự:
Ví dụ: Truyện “Sự tích qủa dưa hấu” cô chuẩn bị các tranh:
- Tranh 1: Mai An Tiêm cùng các quần thần.
- Tranh 2: Mai An Tiêm cùng vợ con ở trên đảo.
- Tranh 3: Mai An Tiêm nhặt được hạt dưa.
- Tranh 4: Ruộng dưa của Mai An Tiêm.
- Tranh 5: Mai An Tiêm thả dưa trên biển.
- Tranh 6: Mai An Tiêm cùng vợ con được vua đón trở về đất liền.
Sắp xếp tranh không theo trình tự cốt truyện
Cô giáo có thể sắp sếp không theo trình tự các bức tranh trong chuyện (xen kẽ phần kết, phần giữa, phần đầu truyện). Trẻ tự suy nghĩ, sắp xếp lại theo thứ tự câu chuyện và kể lại câu chuyện theo tranh mà trẻ đã sắp xếp.
Ví dụ: Truyện “Tích Chu” cô chuẩn bị các bức tranh:
- Tranh 1: Tích Chu đang leo đèo lội suối.
- Tranh 2: Tích Chu gặp bà tiên.
- Tranh 3: Bà đang quạt cho Tích Chu ngủ.
- Tranh 4: Bà ôm Tích Chu vào lòng.
Sử dụng công nghệ thông tin
Việc sưu tầm những video, những tranh ảnh trên mạng cần được lựa chọn phù hợp với câu chuyện cổ tích theo chủ đề, đảm bảo tính phù hợp, tính thẩm mỹ, tính giáo dục…
Với những hình ảnh sinh động, hấp dẫn sẽ kích thích được trí tưởng tượng sáng tạo của trẻ, trẻ hứng thú tham gia kể truyện và kể một cách sáng tạo.
Dạy trẻ thể hiện nhân vật trong chuyện cổ tích
Việc dạy trẻ thể hiện nhân vật trong truyện cổ tích không những giúp trẻ nhớ, kể, kể sáng tạo câu chuyện mà còn định hướng cho trẻ biết yêu quý những đức tính tốt đẹp, phê phán, tránh xa những đức tính xấu.
Trong việc dạy trẻ thể hiện vai nhân vật, cô Lò Hoàng Hoài Thương luôn chú trọng đến việc diễn tả được cả nội tâm và tâm trạng của nhân vật một cách phù hợp.
Với những giọng điệu nhân vật khác nhau mà cô hướng dẫn trẻ kể và nhấn mạnh vào những từ để làm nổi bật rõ ý, tính cách của nhân vật và các điệu bộ cử chỉ cụ thể là:
- Giọng điệu: Căn cứ vào diễn biến tâm trạng của nhân vật, hành động của nhân vật, bối cảnh xảy ra các tình tiết đó mà lựa chọn ngữ điệu thể hiện phù hợp.
- Cử chỉ: Cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, ánh mắt… hỗ trợ rất nhiều cho việc lột tả tính cách nhân vật. Trong thực hiện cử chỉ phù hợp với nhân vật trong truyện, cô Lò Hoàng Hoài Thương định hướng cho trẻ thể hiện cụ thể như: Phác hoạ cử chỉ xoa đầu, âu yếm của ông Bụt; nếu là một chuyện buồn nét mặt biểu lộ ủ rũ; tức giận thì dậm chân, mắt lườm, chỉ tay…
Việc định hướng cho trẻ sử dụng cử chỉ, giọng nói trong kể chuyện để lột tả tính cách nhân vật cần được uốn nắn kịp thời ngay khi trẻ kể cũng như khi trẻ giao tiếp trong và ngoài giờ học. Tránh trường hợp trẻ sử dụng lời nói, cử chỉ, điệu bộ “thái quá” ảnh hưởng không tốt đến việc hình thành nhân cách của trẻ.
Phối hợp với phụ huynh tạo môi trường cho trẻ tích cực kể sáng tạo chuyện cổ tích
- Để phụ huynh am hiểu và tạo môi trường thuận lợi ở gia đình cho trẻ kể sáng tạo truyện cổ tích, cô Lò Hoàng Hoài Thương đã chủ đông thực hiện các công việc:
- Trao đổi với phụ huynh vào các buổi họp phụ huynh, giờ trả trẻ về các nội dung: Tên câu truyện kể hôm nay, tình cảm của trẻ về câu chuyện, mức độ kể của trẻ…, giải thích khái quát cho phụ hunh rõ về kể chuyện sáng tạo (không nhất thiết phải là y nguyên như câu chuyên trong sách về lời nói, kết chuyện…).
- Tư vấn cho phụ huynh về cách nhà sách, nhà xuất bản và các tập truyện cổ tích phù hợp với trẻ mầm non như.
Lưu ý cho phụ huynh về cách “khen, chê” trẻ để không gây sự tự ty cho trẻ, trẻ được thường xuyên khích lệ khi thể hiện kể lại mội câu chuyện cổ tích cho ông bà, bố mẹ, mọi người trong gia đình cùng nghe.
Cô Lò Hoàng Hoài Thương nhấn mạnh: Trong việc phối hợp với phụ huynh học sinh để tư vấn về tạo môi trường cho trẻ tích cực kể sáng tạo truyện cổ tích đòi hỏi người giáo viên cần hết sức ân cần, tôn trọng phụ huynh, tôn trọng trẻ (kể cả đối với trẻ chưa có nhiều tiến bộ) thì mới đạt hiệu quả trong công tác vân động phụ huynh tham gia tạo môi trường cho trẻ kể sáng tạo truyện cổ tích.