Đại hội VI Công đoàn Việt Nam họp giữa lúc công nhân viên chức cùng toàn dân đang ra sức khắc phục khó khăn, phát triển sản xuất, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng nên có thể nói Đại hội VI Công đoàn Việt Nam là Đại hội đổi mới của phong trào công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam. Đại hội họp từ ngày 17 đến ngày 20/10/1988.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12/1980)- Đại hội mở đầu cho thời kỳ đổi mới ở Việt Nam, đã phân tích những nguyên nhân căn bản dẫn đến khủng hoảng kinh tế- xã hội ở nước ta, và trên cơ sở đó, Đại hội xác định quan điểm và đường lối đổi mới, trước hết là đổi mới về kinh tế.
“Muốn đưa nề kinh tế thoát khỏi tình trạng rối ren, mất cân đối, phải dứt khoát sắp xếp lại nền kinh tế quốc dân theo cơ cấu hợp lý.
Tư tưởng chỉ đạo của kế hoạch và các chính sách kinh tế là giải phóng mọi năng lực sản xuất hiện có, khai thác mọi khả năng tiềm tàng của đất nước và sử dụng có hiệu quả sự giúp đỡ quốc tế để phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất đi đôi với xây dựng và củng cố quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa”
Trong sự nghiệp cao cả đó, Đảng xác định tổ chức Công đoàn “có vai trò to lớn trong việc động viên các tầng lớp nhân dân, tham gia xây dựng, quản lý kinh tế, quản lý xã hội”, “Đảng cần tổng kết kinh nghiệm và ra nghị quyết về xây dựng giai cấp công nhân. Nhà nước cần bổ sung Luật Công đoàn”.
Động lực chủ yếu thực hiện nhiệm vụ xây dựng và phát triển kinh tế- xã hội trong kế hoạch 5 năm 1986-1990 không phải là đẩy mạnh đầu tư mà là đổi mới cơ chế quản lý kinh tế.
Nhà nước đã có nhiều chính sách để từng bước xác lập cơ chế quản lý mới. Trong nông nghiệp với cơ chế khoán theo hộ, hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ ở nông thôn, đã tạo ra bước phát triển đáng kể về sản xuất lương thực. Từ chỗ lương thực sản xuất không đủ dùng trở thành quốc gia xuất khẩu gạo. Thắng lợi đó có đóng góp quan trọng của đội ngũ công nhân viên chức trong những năm cuối thập kỷ 80.
Trong Công nghiệp, Quyết định số 217/HĐBT tháng 11/1987 đã tạo quyền tự chủ cho các doanh nghiệp quốc doanh. Các đơn vị doanh nghiệp quốc doanh thực hiện hạch toán độc lập lấy thu bù chi. Sản xuất công nghiệp tuy vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình chuyển đổi cơ chế, nhưng trong một số ngành công nghiệp then chốt đã đạt mức tăng trưởng khá. Sản lượng điện năm 1990 tăng 72,5% so với năm 1985. Sản lượng dầu thô đã tăng từ 40 ngàn tấn năm 1986 lên 2,7 triệu tấn năm 1990.
Với việc xoá bỏ chế độ 2 giá, áp dụng cơ chế giá thị trường, thương mại hoá tư liệu sản xuất và hàng hoá tiêu dùng cùng với những cải cách trong lĩnh vực tài chính, kinh tế đẩy mạnh sản xuất, tăng trưởng kinh tế, chúng ta đã kiềm chế và đẩy lùi được lạm phát. Nền kinh tế nhiều thành phần đã được phát huy trong một bước quá trình dân chủ hoá đời sống kinh tế- xã hội và giải phóng sức sản xuất. “Đường lối đổi mới do Đại hội Đảng lần thứ VI đề ra và được triển khai trong kế hoạch 5 năm 1986-1990 là sự tìm tòi thử nghiệm, để vượt qua khó khăn, thoát khỏi khủng hoảng”
Gia cấp công nhân là lực lượng nòng cốt trong xây dựng chủ nghĩa xã hội. Năm 1987, công nhân viên chức chiếm 6% dân số, 16% lực lượng lao động xã hội nhưng đã sản xuất được 35,5% tổng sản phẩm xã hội, 27,3% thu nhập quốc dân và đóng góp cho Nhà nước 70,6% tổng ngân sách. Số lượng đoàn viên công đoàn từ 84% so với tổng số công nhân viên chức năm 1983 tăng lên 89,5% năm 1988.
Đại hội VI Công đoàn Việt Nam đã xác định khẩu hiểu “Việc làm và đời sống, dân chủ và công bằng xã hội” là mục tiêu trong hoạt động của công đoàn các cấp.
Công đoàn phải động viên công nhân, lao động đi đầu trong việc đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới của Đảng, đồng thời kiên quyết đấu tranh thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, công bằng xã hội.
Đại hội đã quyết định đổi tên Tổng Công đoàn Việt Nam thành Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam. Các chức danh Thư ký công đoàn gọi là Chủ tịch công đoàn, Đại hội bầu đồng chí Nguyễn Văn Tư- Uỷ viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng – làm Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam.
Ngày 30/6/1990, Quốc hội khoá VIII, kỳ họp thứ 17 đã thông qua Luật công đoàn. Luật này thay thế Luật công đoàn đã công bố ngày 5/11/1957.
Điều 1 Luật công đoàn ghi rõ:
“1. Công đoàn là tổ chức chính trị- xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động Việt Nam (gọi chung là người lao động) tự nguyện lập ra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam; là trường học chủ nghĩa xã hội của người lao động”
Luật công đoàn năm 1990 là cơ sở pháp lý để phát huy vai trò của công đoàn trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền dân chủ và lợi ích của người lao động trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Vai trò, vị trí của tổ chức công đoàn đã được xác định rõ hơn trong hệ thống chính trị của nước Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Quan điểm đổi mới được phát triển ở đại hội X Công đoàn Việt Nam đó là: Trong mục tiêu phương hướng hoạt động, trong điều kiện đất nước ta hội nhập sâu với thế giới, như Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO. Vì vậy trong mục tiêu, phương hướng hoạt động công đoàn trong 5 năm tới (2008-2013) ghi rõ:
Các nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp chủ yếu của Công đoàn trong giai đoạn này xác định rõ:
1- Đại diện, chăm lo bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, công nhân, viên chức, lao động.
2- Tuyên truyền, giáo dục công nhân, viên chức, lao động góp phần xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh. Triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình hành động của Tổng Liên đoàn thực hiện Nghị quyết hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X “Về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
3- Tổ chức các phong trào thi đua yêu nước trong công nhân, viên chức, lao động.
4- Tiếp tục đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức công đoàn và đội ngũ cán bộ công đoàn