BẮT SẤU RỪNG U MINH HẠ
(Sơn Nam)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
– Sơn Nam tên khai sinh là Phạm Minh Tài (1926-2008)
– Ông sinh tại Đồng Thới- An Biên-Kiên Giang
– Quá trình sáng tác : chủ yếu trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp
– Tác phẩm tiêu biểu: Tây đầu đỏ, chim quyên xuống đất, hương rừng cà mau…
– Đặc điểm chính trong sáng tác của Sơn Nam là thắm đượm tình thương yêu thiết tha quê hương đất nước, truyện li kì hấp dẫn nhân vật và ngôn ngữ mang đậm chất nhân dân Nam Bộ
2. Văn bản
– Tác phẩm Bắt sấu rừng U Minh Hạ là một trong 18 truyện đặc sắc của Hương rừng Cà Mau. Truyện viết về con người và thiên nhiên rừng U Minh hạ
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
1. Thiên nhiên và con người rừng U Minh Hạ
– Thiên nhiên
+ Rừng U Minh Hạ là một địa danh có thật nằm ở phía nam thuộc Cà Mau, nơi đây có rừng Tràm xanh biếc, cây cỏ hoang dại
+ Thiên nhiên nơi đây không chỉ hoang sơ, xanh biếc mà nó còn ẩn chứa nhiều mối nguy hiểm với con người. Đó là những con cá sấu với số lượng nhiều như mù u chín rụng
-> Thiên nhiên đẹp nhưng cũng đầy nguy hiểm
– Con người rừng U Minh Hạ
+ Họ là những con người cần cù lao động, mưu cao trí bền, gan góc trước thiên nhiên hung dữ ấy, không những thế họ có sức sống mãnh liệt và sống rất có tình nghĩa
+ Dẫu không phải họ hàng, không cùng chung máu mủ nhưng họ vẫn thương xót những con người đã trở thành miếng mồi ngon của những con hùm con sấu
+ Họ vượt qua gian khổ với sức mạng của ý chí, họ đi dám đi câu cá sấu bằng lưỡi câu sắt và con vịt
+ Nhân vật ông Năm Hên trong chuyện thì bắt cá sấu bằng tay không luôn
+ Những chàng trai trẻ thì làm bẫy để bẫy hổ, săn heo rừng
-> Có thể nói con người nơi đây tuy nhỏ bé những ý chí lại ngút ngàn không sợ nguy hiểm gan góc đấu tranh cho sự sinh tồn của đồng loại. Họ sống tình nghĩa với những người xung quanh mình. Tóm lại họ là những người mang đến sức sống mới vùng đất hoang sơ Cà Mau này
2. Nhân vật ông Năm Hên
– Ông nổi tiếng là một người thợ già nhưng lại có tài bắt cá sấu, ông đã bắt sấu ở Kiên Giang và đặc biệt là ông bắt sấu bằng tay không
– Ông tình nguyện bơi xuống đến bắt sấu hộ nhân dân làng Khánh Lân trước hết là để trả thù cho nhân dân sau là trả thù cho anh trai đã bị sấu ăn thịt
-> Có thể nói ông Năm Hên hiện lên là một con người sống rất tình nghĩa
– Ông đi bắt sấu không giống như những người khác. Ông không cần đông người mà chỉ cần một người chỉ đường cho ông tới, một bó nhang thơm và một hũ rượu. Nhang là để tưởng niệm những người đã bị sấu ăn thịt còn rượu là để giúp cho ông có khí thế hơn
– Cuộc bắt sấu tài tình của ông:
+ Đầu tiên ông đào rãnh sau đó đốt lửa dẫn dụ cá sấu lên bờ
+ Chặn sấu lại và khóa miệng chúng bằng một khúc xốp làm cho hàm răng sắc nhọn của chúng bị cô lập không mở ra được
+ Sau đó ông Năm Hên mạnh mẽ dùng mác khoét lưng cá sấu để cắt gân đuôi trói hai chân sau và bắt chúng về. Như thế chúng vẫn có thể tự bơi ông không cần phải kéo mà chúng vẫn bị bắt về một cách dễ dàng
-> Như vậy qua đây ta thấy ông Năm Hên quả là một người anh hùng dũng cảm mưu trí và giàu kinh nghiệm. Cách bắt sấu của ông mặc dù mới nghe thì ai cũng nghĩ là không thể nào làm được nhưng lại hiệu quả bất ngờ. Thế nhưng ông vẫn rất khiêm tốn, ông bắt sấu để trừ hại cho nhân dân chứ không phải để làm giàu
– Mọi chuyện xong xuôi ông Năm Hên lại ra đi miệng vẫn luôn luôn hát. Bài hát ấy gợi cho con người ta nhiều cảm nghĩ. Nó giống như là tiếng khóc nài nhỉ như phẫn nộ bi ai để tưởng nhớ những người bị sấu ăn thịt
– Bài hát ấy cũng nói về cuộc sống vất vả của những người nhân sống gian khổ cùng thiên nhiên khắc nghiệt.
III. TỔNG KẾT
– Nội dung nói về những người dân Nam Bộ kiên trung bất khuất gan góc mạnh mẽ đấu trọi lại thiên nhiên để sống. Họ là những người sống giàu tình thường
– Nghệ thuật: nghệ thuật kể chuyện đơn giản mà hấp dẫn, cảnh vật cũng như tính cách nhân vật được thể hiện bằng nét vẽ đơn sơ mang sắc thái của người dân Nam Bộ. Ngôn ngữ Nam Bộ
IV. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu 1:Thiên nhiên và con người vùng U Minh có những đặc điểm nổi bật:
Mỗi vùng đất củaTổ quốc ta có những nét đặc sắc, kì thú riêng. Vốn gắn bó quen thuộc vời đất rừng phương Nam, qua truyện ngắn này, nhà văn Sơn Nam đã đem đến cho người đọc một bức tranh độc đáo,về thiên nhiên và con người vùng U Minh Hạ. Đó là “rừng tràm xanh biếc”, những cây cỏ hoang dại như lau sậy, mốp, cóc kèn,… và thật lạ lùng, ở ngọn rạch Cái Tàu có cái ao sấu “nhiều như trái mù u chín rụng”. Những con người sống trên vùng đất hoang hoá, dữ dội đó thật cần cù, mưu trí, gan góc, can trường, có sức sống mãnh liệt, đậm sâu ân nghĩa. Họ thương tiếc những bà con xóm giềng bi hùm tha sấu bắt; họ vượt lên gian khó, hiểm nguy bằng sức mạnh và tài trí của mình: người câu sấu bằng “lưỡi sắt, móc mồi bằng con vịt sống”, người như Năm Hên bắt sấu bằng tay không, lại có người như Tư Hoạch “một tay ăn ong rất rành địa thế vùng Cái Tàu”, rồi những người trai lực lưỡng đã tìm gài bẫy cọp, săn heo rừng,… Chính họ đã mang lại một sức sống mới cho vùng rừng hoang hoá nơi đất mũi Cà Mau.
Câu 2: Tính cách, tài nghệ của nhân vật Năm Hên
Tính cách, tài nghệ của nhân vật Năm Hên gây ấn tượng sâu sắc với người đọc. Năm Hên là “người thợ già chuyên bắt sấu ở Kiên Giang đạo”. Nghe đồn đại về cái ao sấu, ông bơi xuồng đến ngọn rạch Cái Tàu với “vỏn vẹn một lọn nhang trần và một hũ rượu”. Lọn nhang dùng để tưởng niệm những người đã bi cá sấu bắt, hũ rượu để tăng thêm sự khôn ngoan và sức mạnh bắt giết cá sấu trừ hoạ cho dân lành.
Năm Hên “chuyên bắt sấu trên khô, không cần lưỡi”, ông đào sẵn đường thoát, đốt cháy sậy đế, cóc kèn, sấu bị nung nóng, cay mắt, ngột thở bò lên bị ông đút vô miệng một khúc mốp “dính chặt hai hàm răng”, ông dùng mác xắn lưng sấu cắt gân đuôi, trói hai chân sau, bắt sấu về. Năm Hên thật giàu tình thương người, rất mộc mạc, khiêm nhường và cũng rất mưu trí, gan góc, can trường.
Bài hát của Năm Hên tưởng nhớ hương hồn những người đã bị cá sấu bắt, chết một cách oan ức, trong đó có người anh ruột của ông. Bài hát gợi lên bao cảm nghĩ về cuộc sống khắc nghiệt vùng đất U Minh, nhiều người phải bỏ thân nơi “đầu bãi cuối gành” vì “manh áo chén cơm”, đồng thời cũng cho thấy tấm lòng nặng sâu tình nghĩa đồng loại, đồng bào của Năm Hên. Ông hát để tỏ lòng thương tiếc những người xấu số, và bằng hành động khôn khéo bắt đàn sấu dữ, ông đã “lập đàn giải oan cho họ”.
Câu 3: Những đặc sắc về nghệ thuật kể chuyện:
Nghệ thuật kể chuyện, sử dụng ngôn ngữ của Sơn Nam trong tác phẩm này có nhưng nét rất đáng chú ý. Ở điểm nhìn của người trần thuật hàm ẩn, Sơn Nam có lối dẫn chuyện rất thô mộc, tự nhiên mà gọn gàng, sáng rõ, nét độc đáo của cảnh vật, tính cách nhân vật được thể hiện chỉ bằng vài chi tiết đơn sơ. Ngôn ngữ truyện mang phong vị Nam Bộ rất đậm đà, đặc biệt là những phương ngữ được sử dụng vừa phải và thích hợp đã khắc hoạ sâu đậm thêm dáng vóc con người và đất rừng, sông nước Cà Mau.
Câu 4: Cảm nhận về vùng dất và con người miền cực nam Tổ Quốc:
Đọc truyện bắt sâu rùng U Minh Hạ ta như được thám hiểm những vùng đất xa lạ (nhất là đối với những người miền Bắc, miền Trung va những người thành thị) với biết bao điều bí ẩn của thiên nhiên và con người xa lạ nhưng rất đỗi thân thuộc, đó vẫn là quê hương mình giàu có và khắc nghiệt, vẫn là những con người Việt Nam mình cần cù, dũng cảm, tài trí và lạc quan yêu đời trong cuộc đấu tranh sinh tồn và mở mang, xây đựng đất nước. Qua đó, người đọc thêm quý thêm yêu vùng đất và con người miền cực nam Tổ quốc, thêm quý thêm yêu nhân dân, đất nước mình