Giai cấp công nhân Việt Nam hình thành trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp. Sinh ra trong lòng một dân tộc có truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm, trong điều kiện đất nước bị kẻ thù xâm lược, khiến cho ý chí và động cơ cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam được nâng lên gấp bội.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp công nhân Việt Nam đã đi tiên phong trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, liên minh đoàn kết chặt chẽ với nông dân, trí thức và các tầng lớp nhân dân lao động yêu nước làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy địa cầu và Đại thắng Mùa Xuân năm 1975, giành thống nhất, độc lập cho Tổ quốc, tự do hòa bình cho Dân tộc. Đánh giá về giai cấp công nhân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Chỉ có giai cấp công nhân là dũng cảm nhất, cách mạng nhất, luôn luôn gan góc đương đầu với bọn đế quốc thực dân.
Ngay từ khi ra đời, giai cấp công nhân nước ta đã anh dũng, kiên cường đấu tranh chống kẻ thù xâm lược. Phong trào đấu tranh của công nhân từng bước trưởng thành, phát triển từ tự phát đến tự giác và không ngừng lớn mạnh. Sự ra đời của Công đoàn Việt Nam – tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn nhất của giai cấp công nhân Việt Nam – là kết quả tất yếu của quá trình phát triển phong trào công nhân nước ta cùng với việc chuẩn bị các điều kiện lý luận, tư tưởng, chính trị, tổ chức của lãnh tụ Nguyễn ái Quốc.
Đại đa số xuất thân từ nông dân nghèo ra đô thị, vào các đồn điền, xưởng máy nhỏ… làm thuê cho chủ tư sản xâm lược.
Chủ yếu sống bằng sức lao động, nguồn thu nhập chính là tiền công và cũng có thể có cổ phần hay cổ phiếu.
Khi ra đời với trình độ khoa học kĩ thuật, tay nghề và mức sống còn thấp, vì Việt Nam lúc đó chưa có nền công nghiệp hiện đại; chịu ảnh hưởng nặng nề của sản xuất nhỏ, tiểu nông.
Có truyền thống lao động cần cù, yêu nước nồng nàn, gắn bó mật thiết với dân tộc, nhất là nông dân và các tầng lớp lao động.
Sớm được giác ngộ cách mạng và thành lập Đảng tiên phong do Hồ Chí Minh – Người đưa chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam và Đông Dương – sáng lập và rèn luyện. Giai cấp công nhân sớm trở thành giai cấp lãnh đạo cách mạng Việt Nam từ khi có Đảng của nó. Hơn 70 năm qua, giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam đã thu được nhiều thắng lợi to lớn trong cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trong cuộc sống đổi mới hiện nay, tuy đã có nhiều thành tựu to lớn, song giai cấp công nhân Việt Nam vẫn còn nhiều mặt hạn chế, đặc biệt là về trình độ văn hóa cơ bản, khoa học công nghệ và tay nghề; giác ngộ chính trị và mức sống tuy có khá hơn sau những năm dổi mới có kết quả, nhưng nhìn chung cũng còn hạn chế, chưa tương xứng với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa.