Nội dung của chủ nghĩa duy vật biện chứng với tính cách hạt nhân lý luận của thế giới qua KH bao gồm hai nhóm quan niệm. Đó là nhóm quan niệm duy vật về thế giới nói chung và quan niệm duy vật về xã hội nói riêng.
a/ Quan niệm về thế giới
nó thể hiện ở chổ nó coi vật chất của thế giới là vật chất và thế giới thống nhất ở tính vật chất của nó. Nó được diễn tả bởi những nội dung sau đây:
– Chỉ có một thế giới duy nhất và thống nhất là thế giới vật chất, thế giới vật chất tồn tại khách quan vĩnh viễn vô hạn, không ai sinh ra và tiêu diệt được nó.
– Tất cả các sự vật hiện tượng đều là những dạng tồn tại cụ thể của vật chất hay là những thuộc tính cụ thể của vật chất và trong thế giới này không cá gì khác ngoài vật chất đang vận động.
– Các sự vật hiện tượng trong thế giới vật chất đều nằm trong mọi quan hệ chuyển hóa lẫn nhau là nguyên nhân và kết quả lẫn nhau và đều bị chi phối bởi những qui luật chung giống nhau.
– Ý thức là một đặc tính của bộ não người là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ não người.
(Quan điểm thế giới thống nhất ở nhau ở bản tính vật chất của nó bằng sự cm (?) lâu dài bền bỉ của khoa học tự nhiên).
b/ Quan niệm duy vật về xã hội
– Thế giới quan này coi xã hội là 1 bộ phận đặc thù của giới tự nhiên. Thể hiện ở chỗ xã hội có những qui luật vận động và phát triển riêng.
– Sự vận động và phát triển của XH phải thông qua hoạt động có ý thức của con người đang theo đuổi những mục đích nhất định.
– Cho rằng sản xuất vật chất là cơ sở của đời sống xã hội, phương thức sản xuất quyết định qui trình sinh hoạt của xã hội như chính trị, tinh thần nói chung và tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội.
VD: đứa trẻ nào cũng biết xã hội sẽ chào đón tôi, không nói dừng sx trong 1 vài tháng mà chỉ cần trong một vài tuần thôi – trong bộ tư bản của Mac.
VD: đã là người ai cũng ghi dấu ấn của mình vào lịch sử nhưng ai là người quyết định lịch sử không phải là con người nói chung ? thế giới quan này xác định là quần chúng nhân dân.
– Sự phát triển của XH là 1 quá trình phát triển của lịch sử tự nhiên, đây là tư tưởng của Mac trong bộ tư bản: “tôi coi sự phát triển thay thế các hình thái kinh tế xã hội là 1 quá trình tự nhiên” -Mac. Và vì vậy nó không thuộc vào ý thức con người. Nó do sự tác động giữa các qui luật xã hội, … trong đó chủ yếu là qui luật quan hệ sx phù hợp với trình độ sx. VD: việc VN không trãi qua CNTB có phù hợp với CN Mac ko ? – ko phải trải qua tuần tự.
– Cho rằng quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính của lịch sử.
– Quan điểm duy vật XH là hệ thống quan điểm thống nhất chặt chẽ với nhau về sự ra đời, tồn tại, vận động và phát triển của XH và các lý luận thực hiện nhiệm vụ lịch sử đặt ra trong sự vận động và phát triển ấy.