Cũng giống các dạng bài văn khác, muốn làm tốt một bài văn nghị luận chúng ta cần phải biết cách lập dàn ý để xây dựng logic bố cục, triển khai làm bài đúng yêu cầu và không quá sa đa vào một vấn đề mà làm mất thời gian triển khai các ý khác của cả bài.
I- TÁC DỤNG CỦA VIỆC LẬP Ý
1- Thế nào là lập dàn ý?
Lập dàn ý bài văn nghị luận là việc chọn lọc, sắp xếp và triển khai hệ thống các luận điểm, luận cứ (nội dung cơ bản) theo bố cục ba phần của văn bản.
2- Tác dụng của việc lập dàn ý
- Giúp bao quát, kiểm soát được nội dung chủ yếu, những luận điểm, luận cứ cần triển khai, phạm vi và mức độ nghị luận,…
- Tránh được tình trạng xa đề, lạc đề, lặp ý
- Giúp phân bố thời gian hợp lí, không rơi vào tình trạng “đầu voi đuôi chuột”.
II- CÁCH LẬP DÀN Ý BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
Xét ví dụ: Bàn về vai trò và tác dụng to lớn của sách trong đời sống tinh thần của con người,nhà văn M. Go-rơ-ki có viết: “Sách mở rộng trước mắt tôi những chân trời mới.” Hãy giải thích và bình luận ý kiến trên.
1- Tìm ý cho bài văn
Tìm ý là tìm hệ thống luận điểm, luận cứ cho bài văn
a- Xác định luận đề
(Xác định được yêu cầu của đề về nội dung và thể loại)
– Thể loại: Giải thích, chứng minh
– Nội dung: Tác dụng to lớn của việc đọc sách. Đây là vấn đề cần thiết và đúng đắn.
b- Xác định các luận điểm
Luận điểm trong bài văn nghị luận là những tư tưởng, quan điểm, chủ trương mà người viết đưa ra trong bài. Nó là linh hồn của bài văn.
Trong đề trên có ba luận điểm:
– Luận điểm 1: Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người.
– Luận điểm 2: Sách mở rộng những chân trời mới.
– Luận điểm 3: Cần có thái độ đúng đắn về sách và việc đọc sách.
c- Tìm luận cứ cho các luận điểm
Luận cứ là hệ thống các lí lẽ dẫn chứng, các ý nhỏ mà người viết đưa ra để làm sáng tỏ, vững chắc cho luận điểm.
– Ở luận điểm 1 có các luận cứ:
+ Sách là sản phẩm tinh thần của con người.
+ Sách là kho tàng tri thức.
+ Sách giúp ta vượt qua thời gian và không gian.
• – Ở luận điểm 2 có các luận cứ:
+ Sách giúp ta hiểu biết về mọi lĩnh vực tự nhiên xã hội.
+ Sách là người bạn tâm tình gần gũi, giúp ta tự hoàn thiện mình về mặt nhân cách.
– Ở luận điểm 3 có các luận cứ:
+ Đọc và làm theo sách tốt, phê phán sách có hại.
+ Tạo thói quen lựa chọn sách, hứng thú đọc và làm theo sách có nội dung tốt.
+ Học nhữnh điều hay trong sách bên cạnh việc học trong thực tế.
2- Lập dàn ý
Là sắp xếp các luận điểm, luận cứ đã tìm được theo bố cục ba phần của bài văn. Đồng thời phân phối thời gian hợp lí cho các luận điiểm, các phần trong bài.
a- Mở bài
Nêu trực tiếp hay gián tiếp luận đề đã xác định được
b- Thân bài
– Sắp xếp các luận điểm theo một trìng tự hợp lí( Thơi gian, không gian, lôgíc…)
– Sắp xếp luận cứ cho từng luận điểm
– Cần triển khai luận điểm và luận cứ ra thành các đoạn văn cụ thể ra sao. Luận cứ quan trọng thì triển khai nhiều hơn
– Cần sử dụng các ký tự đặt trước các đề mục cho rõ ràng
c- Kết bài
– Nêu kết bài đóng hay mở ?
– Khẳng dịnh nội dung nào ?
– Mở ra nội dung nào để người đọc tiếp tục suy nghĩ ?
→ GHI NHỚ (SGK)
III- LUYỆN TẬP
Bài tập 1
a – Các ý bổ sung:
– Đức và tài có quan hệ khăng khít với nhau trong mỗi con người.
– Cần phải thường xuyên rèn luyện để có cả đớc lẫn tài.
b – Lập dàn ý:
• Mở bài
– Giới thiệu lời dạy của chủ tịch Hồ Chí Minh
– Định hướng tư tưởng của bài viết
Thân bài:
– Giải thích câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh
– Có tài mà không có đức là người vô dụng.
– Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó.
– Tài đức có quan hệ khăng khít với nhau.
– Lời dạy của Bác có ý nghĩa sâu sắc đối với việc rèn luyện, tu dưỡng của từng cá nhân.
Kết bài:
Cần phải thường xuyên rèn luyện, phấn đấu để có cả tài lẫn đức.