Khái niệm
Theo Điều 1 luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội thông quan ngày 12/11/1996 được sửa đổi bổ sung theo luật ngày 16/12/2002 thì văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định, trong đó có các quy tắc xử sự chung, được Nhà nước đảm bảo thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đặc điểm
Văn bản quy phạm pháp luật có những đặc điểm sau đây:
– Phải do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành với những hình thức do pháp luật quy định.
– Trình tự thủ tục ban hành văn bản được quy định chặt chẽ trong luâtn ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản pháp luật khác có liên quan.
– Nội dung của văn bản có chứa đựng các quy tắc xử sự chung. Quy tắc xử sự chung là những chuẩn mực mà mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân phải tuân theo khi tham gia quan hệ xã hội. Được quy tắc đó điều chỉnh. Nó được áp dụng nhiều lần đối với mọi đối tượng và có hiệu lực trong phạm vi toàn quốc hoặc ở từng địa phương.
– Nhà nước đảm bảo việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật bằng các biện pháp thích hợp như: Tuyên truyền, giáo dục-thuyết phục, các biện pháp về tổ chức, hành chính, kinh tế và trong trường hợp cần thiết là biện pháp cưỡng chế bắt buộc thi hành.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện nay của Nhà nước ta bao gồm ba nhóm:
Thứ nhất: Văn bản do Quốc hội ban hành: Hiến pháp, bộ luật, nghị quyết.
Văn bản do Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành: Pháp lệnh, nghị quyết.
Thứ hai: Văn bản do các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khác ở Trung ương ban hành để thi hành văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội như:
– Lệnh, quyết định của chủ tịch nước.
– Quyết định, nghị định của chính phủ, quyết định, chỉ định của thủ tướng chính phủ.
– Quyết định, chỉ thị, thông tư của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ…
Thứ 3: Văn bản do hội đồng nhân dân, uỷ ban nhân dân ban hành để thi hành văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên như: Quyết định của hội đồng nhân dân, quyết đinh, chỉ thị của uỷ ban nhân dân.