Đoạn Trích Đất Nước
Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm[1]
Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất.
Khăn thương nhớ ai
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai
Khăn chùi nước mắt.
Đèn thương nhớ ai
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên.
Đêm qua em những lo phiền
Lo vì một nỗi không yên mọi bề.”>[1]
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”[2]
Thời gian đằng đẵng
Không gian mệnh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuát
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…
o O o
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu[3]
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái[4]
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại[5]
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương[6]
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm[7]
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên.[8]
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh[9]
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm[10]
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta…
Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn ngàn năm Đất Nước
Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Cần cù làm lụng
Khi có giặc người con trai ra trận
Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh
Nhiều người đã trở thành anh hùng
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ
Những em biết không
Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa cho mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”[11]
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội[12]
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi…
Chú thích
1. Bài ca dao:
Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất.
Khăn thương nhớ ai
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai
Khăn chùi nước mắt.
Đèn thương nhớ ai
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên.
Đêm qua em những lo phiền
Lo vì một nỗi không yên mọi bề.
2. Dị bản câu hò Huế:
Con chim phượng hoàng bay ngang biển Bắc
Con cá ngư ông móng nước ngoài khơi.
Gặp nhau đây xin phân tỏ đôi lời
Kẻo mai kia con cá về sông Vịnh
Con chim nọ đổi dời non Nam
3. Tích Hòn Vọng Phu: nàng Tô Thị bế con chờ chồng, hóa thành hòn núi đá, đời sau gọi là núi Vọng Phu
4. Hòn Trống Mái là một thắng cảnh ở Sầm Sơn, gồm ba hòn đá lớn. Hòn lớn nhất bằng phẳng ở dưới trông như cái bệ lớn. Một hòn có đầu nhọn nằm chồng lên trên trông giống hình dáng con gà trống, hòn đối diện nhỏ hơn, có dáng tựa con gà mái. Tương truyền hòn Trống Mái là do một cặp vợ chồng yêu nhau hóa thân thành.
5. Tương truyền khi Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt diệt giặc Ân, vó ngựa tạo nên những ao hồ liên tiếp hai bên đường đi, nay vẫn còn.
6. Theo truyền thuyết, có một trăm con voi về chầu đất tổ Hùng Vương, tạo thành một trăm ngọn núi ở dãy Nghĩa Lĩnh. Trong đó một một con quay ngược, bị chém đầu.
7. Dòng sông Cửu Long (chín rồng)
8. Tên hai ngọn núi ở Tây Sơn, Bình Định. Một ngọn chĩa lên trời như hình cây bút, một ngọn có hồ nước trên đỉnh như nghiên mực
9. Hòn Gà Chọi và hòn Con Cóc, hai đảo núi trong vịnh Hạ Long
10. Sông Ông Đốc, cồn Ông Trang ở Cà Mau, núi Bà Đen ở Tây Ninh, và xã Bà Điểm ở Hóc Môn
11. Câu ca dao:
Yêu em từ thuở trong nôi
Em nằm em khóc anh ngồi anh ru
12. Câu ca dao:
Cầm vàng mà lội qua sông
Vàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng