Truyện cổ tích Việt Nam

SỰ TÍCH ĐẦM MỰC

Ngày xửa ngày xưa, vào thời nhà Trần, tại xã Quang Liệt có cụ đồ nho tên gọi Chu An. Kiến thức của cụ vô cùng cao thâm và uyên bác. Tiếng tăm về tài văn chương của cụ vang khắp mọi nơi, vì thế rất nhiều học trò tìm tới để xin học.

Ngày sau vì vua nghe thấy tiếng cụ nên phái quan quân tới tận nhà mời cụ khăn gói lên kinh thành, giao trường Quốc tử cho cụ trông nom, và cả việc dạy dỗ thái tử nữa. Cụ đành để vợ con ở lại trông nom nhà cửa, còn mình thì lật đật lên kinh nhậm chứ.

Được khoảng một năm thì người ta lại thấy cụ chống gậy mà trở lại. Khi mọi người hỏi han thì cụ bảo:

– Ta thật không tài nào chịu nổi bảy cái tên quyền thần ngày ngày dối vua mà hại nước ấy!

Trở về quê nhà cụ lại tiếp tục dạy học. Và lần này thì người đến nhà xin nhập môn lại càng đông khôn kể. Chỗ gò cao xóm Văn đều để dựng thêm nhà mới đủ chỗ cho học trò ở. Cả xóm đâu đâu cũng thấy đồ nho, đủ người từ kinh tới người ở trại. Đấy là còn chưa tính đến những người xung quanh vùng ngày ngàng gói cơm đùm cơm tới học.

Trong cả đám học trò của cụ bấy giờ có hai người là con vua Tề. Vì nghe tiếng tăm của cụ đồ nên vua Tề mới cho con lên đó theo học. Hàng ngày, cả hai anh em đều đến bờ sông bỏ lại lốt thuồng luồng của mình ở lại rồi mới lên trên mặt đất, cử chỉ, nói năng của họ chẳng khác nào người trần cả.

Ngày kia đang lúc chấm bài thi, cụ đồ thấy anh trưởng tràng hớt hải chạy đến mà kể rằng buổi sớm nay, lúc trời chưa nhìn rõ mặt người, vì có việc phải lên chợ huyện sớm, lúc đến cầu Bưa, anh vô tình trông thấy có hai người từ dưới mặt nước đi lên:

– Quả thật là anh em nhà Gàn thưa thầy! Lúc đầu thì con sợ lắm, nhưng vẫn cố mà theo thì thấy họ đi vào đây. Vậy bây giờ phải làm gì ạ?

Nghe kể, cụ đồ vuốt chòm râu, gật gù mà rằng:

– Con ạ, ta cứ để mặc họ thôi! Quỷ thần mà lại chuộng đạo của thánh hiền càng tốt chứ sao!

Vào năm ấy ở vùng Thanh Đàm có đại hạn. Từ cuối năm trước cho tận đến tháng Hai của năm sau trời vẫn chẳng cho lấy một giọt mưa nào. Ngoài đồng ruộng nương đều khô nứt cả. Mọi lúa, ngô dân trồng đều héo rũ sắp chết. Mọi người đều lo đến mất ăn mất ngủ, suốt ngày nhao nhác ngóng trông. Thấy vậy cụ đồ cũng sốt ruột lắm.

Chiều kia, buổi học đã tan, cụ đồ liền kêu hai anh em chàng Gàn lưu lại một lúc rồi nói với họ:

– Thầy mong hai con thương dân một chút.

Nghe cụ đồ nói vậy, hai anh em làm vẻ ngơ ngác, cũng không nói năng gì cả. Thấy họ vẫn có ý giấu, cụ đồ lại tiếp lời:

Thầy đã biết hết rồi. Các con không cần giấu nữa. Giờ đây chỉ có các con mới cứu được dân làng. Mong các con cho chút mưa để cứu họ

Lúc này hai anh em mới quay ra nhìn nhau, lúc lâu sau đó mới đáp:

– Thưa thầy, chúng con biết vậy, nhưng giờ tất cả các sông hồ đều đang “phong bế”, chúng con muốn giúp cũng không kiếm nước ở đâu được.

Cụ đồ khẩn khoản mà than:

– Hai con xem thử xem có thể tìm nước ở nơi nào không? Dù không nhiều thì cũng cứu tạm một ít trước vậy!

Hai người chần chừ suy tính hồi lâu, sau đó liền chỉ vào cái nghiên mực đang đặt ở thư án mà rằng:

– Oai trời rất nghiêm, tuy nhiên với chúng con thì lời thầy rất trọng. Vì vâng lời, chúng con đành dùng tạm chút nước trong nghiên mực của thầy tạm làm ít mưa thầm nhuần trong vùng này vậy.

Nghe vậy thì cụ đồ vui mừng lắm, vội vàng bê nghiên mực ở thư án còn đầy mực cùng quản bút lông hay dùng đưa cho hai anh em nhà Gàn. Hai người đưa tay đỡ lấy, sau đó ba người đều cùng ra bờ sông.

Lúc ra tới bờ sông, cả hai cùng xắn tay áo cao lên, người em thì bê nghiên mực, còn người anh thì cầm lấy quản bút, rồi nhúng mực mà vẩy nhiều lần lên trời. Xong việc họ vứt luôn là nghiên mực lẫn bút viết xuống dưới nước, rồi vái lạy cụ đồ, biến mất.

Quả nhiên đêm ấy, sau khi trời kéo mây tới tối tăm khắp vùng thì đổ mưa một trận lớn. Cụ đồ thấy mưa nửa mừng nửa lo, cả đêm cứ chạy ra rồi lại chạy vào không yên. Khi trời sáng, mọi người đều thấy sự lạ, chỉ riêng Thanh Đàm là có nước lênh láng khắp vùng mà thôi. Không những thế, nước khắp nơi đều có màu đen như màu mực.

Mưa lớn đêm đó đã cứu được vô vàn những ruộng lúa, nương ngô và biết bao hoa màu trong vùng. Nhân dân nơi đây lại vui mừng như trước.

Còn ở nơi thiên đình thì lại khác, trận mưa đêm qua khiến tất cả thiên thần trên đây đều thấy lạ lùng. Ngọc Hoàng vô cùng tức giận liền sai người đi bắt thủ phạm làm ra chuyện này để về trị tội. Hai anh em kia đều bị bắt và bị trừng phạt. Cả hai người đều bị thần sét dùng búa chặt rơi đầu.

Khi chết, xác hai người về nguyên hình hai con thuồng luồng, nhưng mình một nơi, đầu lại một nẻo, xác họ thì dạt vào gầm cầu Bưu.

Cụ đồ biết tin thì thương xót lắm. Vì vậy cụ yêu cầu đám học trò của mình đến đưa đám và chôn cất xác hai con thuồng luồng đoàng hoàng. Ngày hôm ấy cả một bờ sông đều thấy màu áo trắng tinh. Xác chúng được chôn tử tế ở trên cầu, cũng được đắp thành hai nấm mồ như của con người.

Còn cái nghiên mực mà cụ đồ đưa cho hai anh em kia lúc bị vứt xuống sông thì trôi về phía làng Quỳnh Đô và khiến cho nước cả đầm ấy đổi màu đen. Vì thấy mà đến nay người ta quen gọi cái đầm ấy là đầm Mực. Về chiếc quản bút kia, nó dạt theo dòng trôi vào làng Tó. Vì thế mà các cụ vẫn hay truyền nhau rằng nhờ có chiếc quản bút đó mà làng Tó bấy giờ, hay làng Tả Thanh Oai hiện nay mới xuất hiện nhiều người đỗ đạt đường học hành đến thế.

Còn về phía hai ngôi mộ chôn hai anh em thuồng luồng kia, nơi đó sau này người ta xây miếu lập đền thờ cúng quanh năm, còn gọi là miếu Gàn.