Truyện cổ tích Việt Nam
CỨU VẬT VẬT TRẢ ƠN CỨU NHÂN NHÂN TRẢ OÁN
Ngày xửa ngày xưa ở làng nọ có anh chàng chẳng tài chẳng nghệ, nhưng lại được cái là tính tình hiền lành và hay thương người. Từ khi vợ anh ta chết thì anh ta càng ngày càng túng bần hơn trước. Còn có dạo thì anh ta còn phải đi ngửa tay mà ăn xin nữa. Nhưng bởi vì nghề này lại hèn hạ, hơn nữa cũng chẳng kiếm đủ nuôi thân, vì vậy anh chàng liền đổi nghề đi làm thuê làm mướn ở khắp nơi. Nhưng mà chỉ làm có một ngày thì anh đã cảm thấy cả người mệt nhọc, lại còn bị mấy người chủ la mắng thậm tệ, bởi vậy nên anh lại định đổi sang nghề câu, chính là cái nghề mà anh cảm thấy tự do và thong thả hơn nhiều. Buổi chiều ngày hôm đó thì người ta trả cho anh ba mươi đồng kẽm. Với số tiền ít ỏi ấy anh định để làm vốn đem đi mua lưỡi câu và dây câu quyết tâm kiếm sống bằng nghề mới này.
Sáng ngày hôm sau, anh liền ra bờ sông ngồi câu cá. Tuy nhiên thì đến tận khi trời đã trưa muộn mà anh vẫn chưa kiếm được chút gì. Mà đống mồi anh mang theo cứ từng chút từng chút một mất toi vô ích. Đến tận khi trời đã về chiều thì anh mới thấy phao câu chìm xuống dưới, anh lập tức giật dây câu lên và thấy một con rắn nước cắn mồi. Anh chàng bực mình lắm, liền gỡ con rắn nước ấy ra rồi quẳng ngay nó xuống sông. Rồi lần thứ hai anh giật câu lại vẫn nhìn thấy con rắn nước hồi nãy cắn câu lần nữa. Anh liền than thở rằng:
– Này rắn ơi! Tao đây đã nghèo lắm rồi, cũng chỉ có ba mươi đồng kẽm thôi đấy. Mày đừng có hại tao hết luôn chỗ mồi này, rồi đây thì tao biết lấy gì để mà kiếm ăn đây?
Anh lại gỡ rắn khỏi lưỡi câu và quẳng nó xuống dưới sông. Nhưng lần thứ ba anh ta câu được vẫn lại là con rắn khi nãy. Nhưng lần này thì anh vô cùng giận dữ, anh không thèm thả nó đi nữa mà túm lấy cổ nó mang đi định giết. Khi ngang qua cửa đền của bà thần Khai Khẩu, đột nhiên con rắn nước kia kêu lên:
– Ấy khoan, đừng có giết tôi, tôi đây chính là con của vua Thủy phủ. Bởi vì muốn làm bạn cùng với anh nên tôi mới tự mình cắn câu của anh nhiều lần thế đây. Anh hãy cho tôi theo anh đi, tôi có thể giúp cho anh vượt qua mọi cảnh nghèo khó trong đời.
Thấy rắn nói vậy thì anh chàng cũng nghe lời mà cho rắn theo bên người. Cũng kể từ ngày đó thì anh đi câu được nhiều cá hơn, có thứ ăn, lại có thứ bán nên cuộc sống của anh cũng trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Và anh cùng với rắn lại ngày càng tương đắc hơn.
Vào một ngày kia, rắn nói với anh rằng ba ngày nữa thì nơi này sẽ xảy ra trận lụt vô cùng lớn mà trước nay chưa từng xuất hiện. Anh chàng liền nghe theo lời rắn mà đóng lấy một chiếc bè bằng nứa để đề phòng tai nạn. Hơn nữa anh cũng tốt bụng đi loan tin cho tất cả mọi người ở xung quanh cùng biết. Tuy nhiên lời nói của anh chả người nào thèm nghe thèm tin cả.
Sau ba ngày thì quả nhiên là trời nổi đầy giông bão, mưa to trút xuống làm nước sông dâng lên cao như là biển cả vậy. Tất cả người cùng vật, còn có đồ đạc cùng với mùa màng ở khắp nơi đều bị cuốn đi mất tích. Cho đến tận ngày mà cơn bão ấy đã tạnh thì anh chàng kia mới chống chiếc bè nứa của mình tìm về nơi chốn cũ. Khi nhìn thấy một tổ kiến lềnh bềnh nổi ở trên mặt nước thì rắn mới bảo anh:
– Này anh, mau cứu đám kiến kia đi.
Anh chàng liền đáp lại:
– Vớt làm chi cái bầy kiến nhỏ tí ấy, để cho chúng nó bò ra khắp bè à!
Tuy nhiên thì rắn vẫn khẩn khoản mà nói:
– Không được, anh nghe lời của tôi đi mà. Sau này chúng nó khắc trả ơn anh xứng đáng.
Và rồi anh cũng ngoan ngoãn nghe lời của rắn, anh vớt cả tổ kiến kia lên bè. Nhưng đi thêm một đoạn nữa thì anh lại gặp thêm được con chuột đang bì bõm lội nước, nhìn như sắp chết đuối rồi vậy. Và rắn lại bảo anh cứu vớt chuột lên. Nhưng anh lại trả lời:
– Ồ, chuột thì cứ để cho nó chết đi chứ cứu nó lên để làm gì chứ?
Rắn vẫn kiên quyết nói:
– Không được, anh nghe lời của tôi đi mà. Sau này nó khắc trả ơn anh xứng đáng.
Anh lại nghe theo lời rắn và cứu vớt con chuột sắp chết đuối kia lên bè. Và họ lại tiếp tục đi tiếp, rồi họ trông thấy một con trăn lớn, nó đang cuộn tròn ở trên ngọn cây ngay giữa dòng nước lũ để đợi chết. Lần này rắn cũng lại bảo anh cứu giúp con trăn kia. Anh lại nói:
– Ồ, nhìn con trăn kia kinh lắm, chúng ta sao lại cứu nó thế?
– Không được, anh nghe lời của tôi đi mà. Sau này nó khắc trả ơn anh xứng đáng.
Và anh lại tiếp tục nghe lời của rắn mà cứu trăn lên bè của mình. Và cuối cùng thì họ lại gặp được một người đàn ông, người này đang cố sức bám víu lấy cây gỗ và nổi lềnh bềnh ngay giữa dòng nước lũ. Lần này thì anh chẳng đợi cho rắn bảo gì đã định cứu người kia lên, nhưng mà rắn lại cản anh và bảo:
– Này anh à, đừng có cứu nó, sau này nó tất sẽ làm hại anh.
Nhưng anh lại nói:
– Nhưng mà người ta chẳng bảo cứu một người ở dương gian thì bằng một ngàn người âm ty hay sao. Vậy thì sao chúng ta chỉ cứu vật lại không cứu người chứ?
Nói xong mặc cho rắn hết mực can ngăn nhưng anh vẫn quyết định theo suy nghĩ của bản thân, đem người đang sắp chết đuối kia vớt lên trên bè của mình, rồi còn cho người đó sưởi ấm cùng ăn uống vô cùng tử tế nữa.
Mấy ngày nữa qua đi, cuối cùng thì nước cũng đã rút hết, và anh chàng liền thả tất cả những con vật mà mình cứu được lên bờ. Còn về phía người kia bởi vì gia đình đã phiêu bạt, hơn nữa nhà cửa cũng trôi mất hết nên anh liền cho người đó ở lại cùng với mình rồi cùng nhau câu cá để nuôi thân, cũng coi người đó như em ruột trong nhà mà đối đãi.
Đến ngày rắn nước phải trở lại Thủy phủ, nó liền mời anh chàng cùng theo mình cùng xuống dưới thủy cung của cha mình chơi vài ngày. Trên đường đi thì rắn có dặn anh rằng:
– Nếu như xuống đó cha tôi có tặng anh cái gì thì nhớ đừng có nhận đấy, rồi anh hãy xin cây đàn thất huyền đấy. Cây đàn ấy nếu như có giặc thì chỉ cần gảy một bài thôi mà có thể đánh cho giặc tan tác.
Khi vua Thủy nhìn thấy con mình trở về còn mang theo bạn tới chơi thì vui mừng lắm, khoản đãi anh vô cùng hậu hĩnh. Rồi sau đó vua Thủy còn sai quân hầu của mình đem rất nhiều vàng bạc châu báu ra biếu nhưng là anh nhớ lời mà rắn dặn nên khước từ ngay, và cũng chỉ xin mỗi cây đàn thất huyền thôi. Vì nể chàng nên vua Thủy thuận lòng mà cho chàng ngay. Khi anh trở lại nơi đất liền thì vô cùng quý mến chiếc đàn là món quà của vua Thủy.
Vào một ngày nọ anh chàng có việc nên phải đi rất xa. Trước lúc anh ra đi thì cũng không quên giấu chiếc đàn thần của mình xuống dưới đáy cót thóc, cũng không quên dặn người bạn sống chung với mình chớ bén mảng tới gần chỗ cót thóc ấy. Tuy nhiên thì người kia khi nghe lời dặn của anh thì biết rằng đồ vật giấu ở dưới đất chắc chắn là vật quý. Vì thế đợi cho anh chàng đi khỏi thì bèn tìm kiếm ngay, cuối cùng cũng tìm được cây đàn ở dưới cót thóc. Và hắn cũng đã biết được sự nhiệm màu của cây đàn nên lấy trộm nó rồi lập tức bỏ trốn tới kinh đô mục đích để tạo lập công danh cho bản thân.
Lúc bấy giờ là thời gian mà quân đội của nhà vua đang phải đối đầu với nước láng giềng, bởi nước kia luôn kéo quân sang bờ cõi nước ta để mà quấy nhiễu. Hắn liền mang theo đàn thần vào cung tâu với vua xin được đi đánh giặc. May nhờ có đàn thần nên hắn một mình có thể đánh tan được quân đội của kẻ địch. Khi hắn thắng trận trở về thì nhà vua cùng quan quân trong triều đều hết lời khen ngợi, còn phong cho hắn chức đại tướng, và ban thưởng vô cùng hậu. Sau khi đã được hưởng giàu sang thì hắn không còn suy nghĩ tới người ân nhân trước kia của mình. Nhà vua sau đó còn có ý định gả con gái mình cho đại tướng nữa. Tuy nhiên thì vừa lúc hứa hôn xong thì công chúa đột nhiên bị câm. Bởi vậy mà hôn lễ giữa công chúa và đại tướng đành phải hoãn lại đợi khi nào công chúa được lành bệnh thì mới cử hành được.
Nói về chuyện của anh chàng kia, lúc anh trở về thì lại thấy cây đàn quý đã mất tích, mà bạn ở chung cũng chẳng thấy đâu cả thì giờ mới vội vàng đi tìm. Khi vào tới kinh đô thì anh vô tình gặp lại người bạn ở chung ngày nào giờ đã ngồi trên kiệu sơn son thiếp vàng, bên cạnh còn có rất nhiều quân gia kéo theo hầu rất đông. Nhìn thấy người quen nên anh liền đón kiệu dừng lại để hỏi thăm. Tuy nhiên người kia chỉ vừa nhìn thấy anh – người ân nhân cũ của mình trước đây thì vội vàng thét lính kêu bắt trói người đó lại. Và rồi, vì sợ mọi chuyện về cây đàn bị bại lộ, hắn liền vu cho anh tội cấu kết với giặc ngoài, kêu người nhốt anh vào một nơi vô cùng kín đáo, cũng không cho ăn uống gì chỉ chờ tới ngày để đưa anh ra ngoài pháp trường xử chém.
Lúc ở trong ngục tối, anh chỉ biết than thân trách phận mình thì từ đâu bầy kiến mà anh cứu ngày nào đã tìm được cách lọt vào trong ngục để hỏi thăm anh:
– Tại sao chàng lại bị giam ở đây thế?
Anh chàng vô cùng ngơ ngác chẳng hiểu chuyện gì đang xảy ra cả, anh chỉ nghe thấy tiếng ai đó đang hỏi mình, vì vậy lập tức hỏi lại:
– Là ai đấy? Sao tôi lại nghe thấy tiếng nhưng lại không thấy người đâu cả?
– Chúng tôi chính là bầy kiến mà ngày trước chàng đã cứu thoát khỏi nạn lụt, hiện giờ chúng tôi đang ở ngay dưới chân của chàng đây này.
Anh chàng liền cúi đầu xuống và tìm kiếm, quả nhiên thấy đàn kiến đang bò lổm ngổm ở dưới đất. Anh liền kể lại cho chúng nghe toàn bộ mọi chuyện, kể về nông nỗi hiện tại của mình. Bầy kiến bảo với anh:
– Tuy rằng chúng tôi chẳng thể làm gì cho chàng, nhưng mà chúng tôi sẽ đi tìm con chuột ngày xưa chàng cứu, may ra thì chuột sẽ có kế sách gì để cứu được chàng.
Vì vậy đàn kiến liền chia nhau ra khắp các phương hướng để tìm kiếm chuột. Khi tìm thấy chuột, cúng báo tin cho nó biết việc ân nhân của chúng đang gặp nguy hiểm. Chuột liền nói:
– Giờ chắc là chàng ấy đói lắm, hãy để tôi vào ngục và mang tới cho chàng chút thức ăn. Sau đó tôi sẽ đi tìm trăn thử xem nó có thể nghĩ ra mưu kế nào hay không.
Chuột lẻn vào trong ngục, mang theo bánh cùng khoai mà nó đã lấy cắp được ở nhà hàng đem vào trong phòng giam cho anh chàng ăn tạm. Anh thấy vậy thì cảm động lắm. Sau đó thì cả gia đình của nhà chuột cùng nhau đi tìm kiếm con trăn ngày nào. Khi tới gần nhà của trăn thì cả nhà chuột đều vô cùng sợ hãi, chúng lo rằng trăn sẽ ăn thịt mình nên phải trèo lên tận cây cao mới dám gọi vọng xuống dưới:
– Này bác trăn! Này bác trăn!
Trăn đang ở trong nhà thì nghe thấy có tiếng gọi, khi nó đi ra nhìn thì một con chuột đã già liền đánh bạo mà leo xuống và kể lại câu chuyện gặp nạn của người ân nhân. Nghe xong thì trăn liền nhả một viên ngọc ra rồi bảo chuột đem nó đưa tận tay cho ân nhân rồi bảo:
– Viên ngọc này ấy mà, khi mài thành bột thì có thể làm thuốc chữa bệnh câm đấy. Hãy bảo ân nhân của chúng ta đem nó đi chữa bệnh cho nàng công chúa, như thế thì chàng tất có thể thoát nạn này.
Khi nhận được viên ngọc quý trăn gửi thì anh chàng lập tức kêu cai ngục tới và nói rằng mình có thể chữa lành bệnh cho công chúa. Và người ta liền đưa anh tới diện kiến nhà vua. Quả nhiên, công chúa sau khi uống xong thứ nước mà anh chàng đưa thì lập tức khỏi bệnh, nói chuyện lại được bình thường. Nhưng mà câu nói đầu tiên của nàng khi khỏi bệnh lại là đòi được lấy người đã cứu mình.
Nhà vua vô cùng khen ngợi tài năng của anh chàng, liền triệu anh lại và hỏi vì sao lại có được thứ thuốc kì diệu thế. Sau đó anh chàng liền đem lại đầu đuôi của câu chuyện kể lại cho nhà vua nghe, anh kể lại câu chuyện từ lúc câu được con rắn nước, rồi lại cứu những con vật cùng người trong nạn lụt, rồi tới chuyện bị người mình cứu phản bội, sau đó là chuyện những con vật kia tìm cách để trả ơn mình, trong đó chính là chuyện trăn đã cho mình ngọc quý để chữa bệnh cho công chúa. Nhà vua nghe xong toàn bộ câu chuyện thì chậc lưỡi mà rằng:
– Đúng là bụng dạ của con người còn sâu hiểm hơn là những con vật có vẻ ngoài nguy hiểm nữa.
Và ngay lập tức, nhà vua kêu lính bắt giam cái tên đại tướng bất nhân bất nghĩa kia giam lại để chờ ngày xét xử. Còn về chuyện của anh chàng kia, nhà vua liền phong cho anh làm quan, còn gả con gái mình cho anh. Kể từ đó anh được sống sung sướng vô cùng.
Đến tận ngày nay thì người ta vẫn còn truyền nhau câu nói: “Cứu vật vật trả ơn, cứu nhân nhân trả oán”. Câu này là dùng mỉa mai những kẻ sống lấy oán báo ân, còn thua kém cả những con vật nữa.