Để xác định được tội phạm nói chung phải dựa vào bốn dấu hiệu nêu trên. Nhưng để xác định từng tội phạm cụ thể phải có những yếu tố riêng, vì mỗi tội phạm xảy ra đều có những diễn biến khác nhau. Vì vậy, nếu việc xác định tội phạm cụ thể chỉ dựa vào bốn dấu hiệu nêu trên thì sẽ dẫn đến nhầm lẫn giữa các tội phạm cụ thể với nhau. Do đó, đòi hỏi phải định ra các yếu tố để xác định từng tội phạm cụ thể. Việc quy định các yếu tố đó trong khoa học hình sự gọi là cấu thành tội phạm.
Cấu thành tội phạm là tổng thể những dấu hiệu chung có tính đặc trưng cho một loại tội phạm cụ thể được quy định trong Bộ luật hình sự. Đây chính là cơ sở pháp lý của trách nhiệm hình sự và là căn cứ pháp lý để định tội danh.
Trong luật hình sự Việt Nam quy định có bốn yếu tố cấu thành tội phạm: khách thể của tội phạm; mặt khách quan của tội phạm; mặt chủ quan của tội phạm; chủ thể của tội phạm.
– Khách thể của tội phạm là những quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, nhưng bị tội phạm xâm hại bằng cách gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại đáng kể ở một chừng mực nhất định. Dựa vào khách thể của tội phạm mà xác định được tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Khách thể càng quan trọng thì tính chất và mức độ nguy hiểm càng lớn.
– Mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện bên ngoài của tội phạm tác động vào quan hệ xã hội mà luật hình sự bảo vệ gây thiệt hại đáng kể cho quan hệ xã hội đó. Nếu không có mặt khách quan của tội phạm thì không có tội phạm. Những dấu hiệu mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện diễn ra bên ngoài mà bằng các giác quan con người có thể nhận biết được như là hành vi, hậu quả, phương tiện, công cụ, thủ đoạn, thời gian, không gian.
– Chủ thể của tội phạm là con người cụ thể thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội một cách cố ý hoặc vô ý có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi nhất định theo luật hình sự quy định.
Theo luật hình sự tuổi bắt đầu có năng lực trách nhiệm hình sự là đủ tròn 14 tuổi và tuổi có năng lực trách nhiệm hình sự là đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm.
– Mặt chủ quan của tội phạm là những biểu hiện tâm lý bên trong của tội phạm được phản ánh qua hình thức lỗi, động cơ, mục đích của tội phạm. Trạng thái tâm lý bên trong của tội phạm được phản ánh qua những biểu hiện bên ngoài của tội phạm. Ngược lại, thông qua biểu hiện bên ngoài mà hiểu được trạng thái tâm lý bên trong của tội phạm.
Bốn yếu tố cấu thành tội phạm trên là những yếu tố cơ bản điển hình và đặc trưng của mỗi tội phạm. Là căn cứ cơ sở để phân biệt giữa các tội phạm cụ thể với nhau. Mặt khác, thông qua các yếu tố này có thể hiểu bản chất của một tội phạm, tính nghiêm trọng của nó để xác định loại, mức hình phạt cho mỗi tội phạm cụ thể.