Dưới đây là cơ sở hình thành hệ thống chế độ Bảo hiểm xã hội: Luật pháp và thể chế chính trị quốc gia và chuẩn mực quốc tế, Cơ sở sinh học, Điều kiện làm việc và môi trường làm việc, Cơ sở kinh tế- xã hội cụ thể:
Cơ sở sinh học
Là cơ sở khách quan nhất liên quan tới nhiều yếu tố tự nhiên trong chính bản thân những người lao động tham gia Bảo hiểm xã hội
Các cơ sở sinh học có thể được sử dụng độc lạp hoặc phối hợp với nhau
Độ tuổi: bị giới hạn theo quy luật tự nhiên.Độ tuổi để người lao động có thể làm việc bình thường có xu hướng tăng nhưng tăng với tốc độ chậm hơn tốc độ tăng trưởng của tuổi thọ.
Giới tính: là cơ sở xây dựng Bảo hiểm xã hội nhưng ảnh hưởng trực tiếp là hưu trí và thai sản
Hiện tượng ốm đau,…
Điều kiện làm việc và môi trường làm việc
Điều kiện làm việc liên quan tới các yếu tố vật chất: máy móc, thiết bị, bảo hộ,..
Môi trường: tiếng ồn, bụi, mối quan hệ giữa các bên,..ảnh hưởng đến tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hưu trí, thai sản,..
Đứng ở góc độ của nhà quản lí người ta sẽ chia lao động làm 4 nhóm cơ bản:
- Nhóm 1: lao động gián tiếp: rủi ro thấp nhất
- Nhóm 2: lao động chân tay nhưng không thường xuyên. Lao động chân tay đòi hỏi đi lại thường xuyên.
- Nhóm 3: lao động chân tay điều kiện khó khăn
- Nhóm 4: lao động nặng nhọc,nguy hiểm,độc hại
Cơ sở kinh tế- xã hội: ảnh hưởng tới tất cả các chế độ
Được biểu hiện thông qua trình độ nhận thức,tiềm lực kinh tế
Đóng vai trò quyết định tới số chế độ được thực hiện và nội dung cụ thể của từng chế độ.
Là cơ sở phải được tính tới trong quá trình xây dựng,hoàn thiện,sửa đổi,bổ sung luật.
Luật pháp và thể chế chính trị quốc gia và chuẩn mực quốc tế
Các chế độ Bảo hiểm xã hội được cụ thể hóa dưới dạng các văn bản pháp luật
Các hệ thống pháp luật về Bảo hiểm xã hội phải đảm bảo đồng bộ ,thống nhất với các luật và bộ luật có liên quan
Thể chế chính trị phản ánh quan điểm của nhà cầm quyền và cũng là 1 cơ sở quan trọng trong việc xây dựng hệ thống các chế độ bhxxh.