Cơ sở pháp lý
Nhiệm vụ trọng tâm của Liên Hợp Quốc là giải quyết các cuộc xung đột bằng biện pháp hoà bình phù hợp với các nguyên tắc của công lý và luật pháp quốc tế (Điều 1 của Hiến chương Liên Hợp Quốc). Điều 33 của Hiến chương cũng chỉ rõ, trong số các phương pháp giải quyết hoà bình có phương pháp sử dụng trọng tài và giải quyết của toà án (theo luật pháp).
Theo điều 13 của Hiến chương, một trong những chức năng của Đại hội đồng là ” thúc đẩy việc pháp điển hoá và sự phát triển của luật quốc tế theo hướng tiến bộ”. Chức năng này đã được Đại hội đồng và các cơ quan khác thực hiện thông qua việc soạn thảo, chuẩn bị rất nhiều công ước quốc tế. Trong vòng năm thập kỷ qua, Liên Hợp Quốc đã bảo trợ cho trên 456 thoả thuận đa phương bao gồm mọi lĩnh vực hoạt động giữa các nhà nước và nỗ lực của loài người. Liên Hợp Quốc cũng là người tiên phong quan tâm tới những vấn đề toàn cầu mới hiện nay như: môi trường, khoảng không vũ trụ, lao động di cư, buôn lậu ma tuý và chủ nghĩa khủng bố.
Thành phần
Toà án quốc tế gồm 15 thẩm phán, là công dân của các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, do Đại hội đồng và Hội đồng Bảo an cùng bầu ra và độc lập với nhiệm kì 9 năm, cứ 3 năm bầu lại 1/3 số thẩm phán. Các thẩm phán được bầu với tư cách cá nhân từ những luật gia có uy tín về luật quốc tế, có phẩm chất đạo đức cao. Không được phép có hai thẩm phán có cùng quốc tịch và phải đảm bảo có đại diện của các hình thái văn minh chủ yếu và các hệ thống pháp luật cơ bản. Trụ sở tòa án đặt tại La Hay
Chức năng
Chức năng chính của Toà án quốc tế là giải quyết hoà bình các tranh chấp quốc tế, vụ kiện do các quốc gia đưa lên phù hợp với luật pháp quốc tế. Mục tiêu của toà án là áp dụng các tập quán quốc tế để thiết lập các quy tắc được các quốc gia liên quan chính thức công nhận; các thông lệ quốc tế được chấp nhận như luật; các nguyên tắc chung của luật pháp được các quốc gia công nhận; các phán quyết của tòa án…Tòa án cũng khuyến nghị Đại hội đồng, Hội đồng Bảo an về lĩnh vực luật pháp, các vấn đề luật pháp nổi lên trong phạm vi hoạt động của các cơ quan này, khuyến nghị các cơ quan khác của Liên Hợp Quốc, các cơ quan chuyên môn với sự Ủy quyền của Đại hội đồng.
Hoạt động
a/ Giải quyết theo luật pháp các tranh chấp
Cơ quan chính của Liên Hợp Quốc giải quyết các tranh chấp là Toà án quốc tế. Kể từ khi thành lập năm 1946, đến nay đã có 72 vụ được các nước đưa ra trước Toà án quốc tế, 22 trường hợp hỏi ý kiến của các tổ chức quốc tế. Hầu hết các trường hợp được Toà giải quyết song kể từ năm 1981, đã có 4 trường hợp được chuyển cho các Ủy ban đặc biệt giải quyết theo đề nghị của các bên liên quan. 11 trường hợp vẫn chưa được giải quyết. Các trường hợp đưa ra giải quyết tại Toà án quốc tế bao gồm nhiều lĩnh vực như: quyền về lãnh thổ (vụ tranh chấp giữa Pháp và Anh năm 1953, giữa Bỉ và Hà Lan năm 1959, giữa Ấn Độ và Bồ Đào Nha năm 1960, giữa Buốckina Phaxô và Mali năm 1986, giữa Libi và Sát năm 1990), liên quan đến luật biển (trường hợp Anbani phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại do thủy lôi trong vùng lãnh hải của mình gây ra cho tầu của Anh năm 1949, tranh chấp giữa Anh và Na uy về đánh cá), các cuộc tranh chấp liên quan đến nguyên tắc và luật lệ quốc tế trong việc phân định ranh giới thềm lục địa, trên biển và trên bộ (vụ giữa Libi và Manta năm 1985, Canađa và Mỹ năm 1984, Đan mạch và Na uy năm 1993, giữa En Xanvađo và Honđurat năm 1992 …), về bảo vệ ngoại giao, bảo vệ môi trường, thực hiện các nghĩa vụ của lực lượng Ủy thác tại lãnh thổ Tây Nam châu Phi, các vấn đề liên quan đến xung đột khu vực, việc thực hiện các công ước quốc tế của các nước … các trường hợp liên quan đến quan hệ giữa Liên Hợp Quốc và các nước thành viên như việc phái viên của Liên Hợp Quốc bị sát hại, đóng góp của các nước vào ngân sách hoạt động gìn giữ hoà bình… cũng được các bên liên quan đưa ra tại Toà án quốc tế để nhận được ý kiến tham khảo.
b/ Pháp điển hoá luật pháp quốc tế
Ủy ban về luật pháp quốc tế đã được Đại hội đồng thành lập năm 1947 nhằm thúc đẩy sự phát triển và pháp điển hoá luật pháp quốc tế theo hướng tiến bộ. Ủy ban gồm 34 thành viên, nhóm họp hàng năm, các thành viên được Đại hội đồng bầu ra với nhiệm kỳ 5 năm, hoạt động với tư cách cá nhân chứ không phải là đại diện của các chính phủ.
Công việc chủ yếu của Ủy ban là soạn thảo luật pháp quốc tế, lĩnh vực luật pháp cần soạn thảo có thể do Ủy ban tự chọn hoặc do Đại hội đồng hoặc Hội đồng Kinh tế – Xã hội (ECOSOC) gợi ý. Khi Ủy ban hoàn tất dự thảo các điều khoản, Đại hội đồng sẽ triệu tập một hội nghị quốc tế để quyết định đưa các điều khoản dự thảo đó vào một công ước quốc tế, sau đó sẽ mở cho các nước tham gia. Năm 1966, đáp ứng đòi hỏi của Liên Hợp Quốc phải giữ một vai trò tích cực trong việc giảm bớt và loại bỏ các cản trở đối với thương mại quốc tế, Đại hội đồng đã thành lập Ủy ban Liên Hợp Quốc về luật thương mại quốc tế (UNCITRAL) để thúc đẩy sự thống nhất và hài hoà theo hướng tiến bộ của luật thương mại quốc tế. Ủy ban gồm 36 thành viên, đại diện cho các khu vực địa lý và các hệ thống kinh tế và luật pháp khác nhau, có báo cáo hàng năm lên Đại hội đồng và trình báo cáo lên Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển.