Trong quá trình thực hiện các quy định của pháp luật dân sự, kinh doanh, thương mại lao động, hôn nhân và gia đình, giữa các chủ thể có thể phát sinh những bất đồng, xung đột được gọi là những tranh chấp dân sự, tranh chấp kinh doanh, thương mại, tranh chấp lao động và tranh chấp hôn nhân và gia đình. Đối với các tranh chấp này, trước hết được các bên giải quyết trên cơ sở tự thương lượng, thoả thuận và trong thực tiễn, phần lớn tranh chấp trên được giải quyết theo phương thức này. Nếu các bên tranh chấp không tự giải quyết được thì các bên có thể đưa đơn khởi kiện yêu cầu toà án giải quyết theo quy định của pháp luật. Trong thẩm quyền của mình toà án sẽ thụ lý đơn khởi kiện và thu tiền tạm ứng án phí làm phát sinh sự kiện pháp lý thì trở thành vụ án dân sự.
Vụ án dân sự là vụ án phát sinh tại toà án nhân dân trong trường hợp công dân, pháp nhân, tổ chức xã hội, viện kiểm sát nhân dân yêu cầu toà án bảo vệ các quyền lợi ích hợp pháp của mình, của tập thể, của Nhà nước hay của người khác đang bị tranh chấp hoặc xâm phạm. Thông qua đơn khởi kiện của công dân, tập thể, tổ chức yêu cầu toà án giải quyết.
Trong quá trình toà án giải quyết các vụ án dân sự đã làm phát sinh quan hệ giữa toà án với viện kiểm sát, giữa toà án với đương sự và giữa toà án với những người tham gia tố tụng khác. Ngành luật dùng để tác động, điều chỉnh các mối quan hệ trên trong quá trình giải quyết vụ án dân sự gọi là luật tố tụng dân sự.
Luật tố tụng dân sự là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ tố tụng phát sinh giữa toà án với những người tham gia tố tụng trong quá trình toà án giải quyết các vụ án dân sự để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, tập thể và mọi công dân.