Thế kỷ XV, nhà Lê sơ đạt được nhiều thành tựu nổi bật về mọi mặt. Do đó đáng được coi là thời kỳ thịnh trị của nhà nước phong kiến tập quyền nhưng từ thế kỷ XVI trở đi, nhà Lê dần dần suy yếu.
[toc]
I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ, XÃ HỘI.
1. Triều đình nhà Lê.
– Từ đầu tk XVI, vua quan ăn chơi xa xỉ, xây dựng cung điện, lâu đài tốn kém.
– Nội bộ triều đình chia bè kéo cánh, tranh giành quyền lực, đánh giết nhau liên miên hơn 10 năm.
2. Phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu thế kỷ XVI.
a. Nguyên nhân.
– Đời sống nhân dân, nhất là nông dân, lâm vào cảnh khốn cùng.
– Lợi dụng triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương cậy quyền thế ức hiếp dân, coi dân như cỏ rác.
b. Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu.
– Khởi nghĩa Trần Tuân (1511) – Hưng Hóa và Sơn Tây.
– Lê Hy, Trịnh Hưng (1512) – Nghệ An và Thanh Hóa.
– Khởi nghĩa Phùng Chương (1515) ở Tam Đảo.
– Khởi nghĩa Trần Cảo (1516) Đông Triều (Quảng Ninh). Đây là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất. Vì nghĩa quân đã ba lần tấn công Thăng Long, vua quan nhà Lê phải chạy vào Thanh Hóa.
c. Kết quả – ý nghĩa.
– Kết quả: các cuộc khởi nghĩa lần lược bị đàn áp thất bại.
– Ý nghĩa: Góp phần làm cho triều đình nhà Lê mau chóng sụp đổ.
II.CÁC CUỘC CHIẾN TRANH NAM BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN
1. Chiến tranh Nam – Bắc triều
a. Nguyên nhân.
– 1527 Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra nhà Mạc
( Bắc triều).
– 1533 Nguyễn Kim ( quan lại cũ nhà Lê) chạy vào Thanh Hóa lấy một người dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lấy danh nghĩa phù Lê diệt Mạc( Nam triều)
b.Diễn biến:
– Hai tập đoàn pk này đánh nhau liên miên hơn 50 năm, chiến trường kéo dài suốt một vùng từ Thanh – Nghệ ra bắc, gây nhiều đau khổ cho nhân dân.
– Năm 1592 Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc chạy lên Cao bằng chiến tranh Nam – Bắc triều mới chấm dứt.
2. Chiến tranh Trịnh – Nguyễn và sự chia cắt Đàng trong – Đàng ngoài.
a. Nguyên nhân.
– Năm 1545 Nguyễn Kim chết con rể là Trịnh Kiểm lên nắm binh quyền, hình thành thế lực họ Trịnh.
– Người con cả của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông bị đầu độc chết, người con thứ là Nguyễn Hoàng được cử vào trấn thủ Thuận Hoá, Quảng Nam.(họ Nguyễn)
b.Diễn biến:
– Đầu tk XVII, cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn bùng nổ.
– Trong thời gian từ năm 1627 đến năm 1672, họ Trịnh và họ Nguyễn đánh nhau 7 lần, vùng đất Quảng Bình – Hà Tỉnh trở thành chiến trường.
– Không tiêu diệt được nhau, hai bên lấy sông Gianh ( Quảng Bình) làm ranh giới chia cắt đất nước,
-Hai bn phải lấy sông Gianh làm ranh giới phân chia đất nước, kéo dài đến thế kỉ XVIII.
c.Hậu quả:
– Chia cắt đất nước gây đau thương tổn hại cho dân tộc.
– Ở Đàng ngoài chúa Trịnh tuy nắm mọi quyền hành nhưng dẫn phải dựa vào Vua Lê, nhân dân gọi là Vua Lê- chúa Trịnh.
– Ở Đàng Trong con cháu họ Nguyễn nối tiếp nhau cầm quyền nhân dân gọi là Chúa Nguyễn.