Các hình thức cứu trợ xã hội cơ bản gồm: Cứu trợ xã hội thường xuyên, Cứu trợ xã hội đột xuất, Cứu trợ xã hội bằng tiền, Cứu trợ xã hội bằng hiện vật,…
1. Cứu trợ xã hội thường xuyên
a. khái niệm: là sự giúp đỡ của nhà nước và xã hội dành cho các thành viên trong cộng đồng về điều kiện sinh sống trong thời gian dài hoặc trong suốt cuộc đời của họ.
b. Đối tượng được hưởng: là những người rơi vào hoàn cảnh không tự lo liệu được cuộc sống cho bản thân
- người già không nơi nương tựa
- trẻ em mồ côi lang thang không nơi nuôi dưỡng
- người tàn tật nặng
- người bị tâm thần mãn tính
c.Tính chất: là sự giúp đỡ có tính lâu dài cho nhiều đối tượng hưởng khác nhau.trong khi đó khả năng hỗ trợ của nhà nước và xã hội thường ở một chừng mực nhất định. Do vậy không chỉ dựa vào hoàn cảnh của từng đối tượng mà còn phải dựa vào đặc điểm của đối tượng ( hoặc nhóm đối tượng ) để cân nhắc,xem xét các đối tượng được đưa vào diện hưởng cứu trợ xã hội thường xuyên,đảm bảo hỗ trợ cho họ những điều kiện vật chất cần thiết để có thể duy trì được điều kiện sống bình thường, không bị cách biệt với những người khác trong cộng đồng xã hội.Nhìn chung cứu trợ xã hội thường xuyên thường cân nhắc ưu tiên cho những đối tượng thuộc diện chính sách ưu đãi,những đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.
d. Hình thức: cứu trợ bằng tiền hoặc hiện vật
2.Cứu trợ xã hội đột xuất
a.Khái niệm: là sự giúp đỡ của nhà nước và xã hội về điều kiện sinh sống cho các thành viên trong cộng đồng khi gặp rủi ro hoặc khó khăn bất ngờ khiến cho cuộc sống của họ tạm thời bị đe dọa nhằm giúp họ nhanh chóng vượt qua sự hẫng hụt, ổn định cuộc sống và sớm hòa nhập trở lại với cộng đồng.
Cứu trợ xã hội thường được thực hiện trong các trường hợp có thiên tai, mất mùa hoặc xảy ra các biến cố gây ra cho người dân các mối đe dọa về lương thực, nhà ở,bệnh tật hoặc đình trệ sản xuất.
b.Đối tượng hưởng: cá nhân,hộ gia đình gặp khó khăn do hậu quả của thiên tai hay các lí do bất khả kháng khác bao gồm:
- Hộ gia đình có người chết,mất tích
- Hộ gia đình có người bị thương nặng
- Hộ gia đình có nhà bị sập,đổ,trôi,cháy,hỏng nặng
- Hộ gia đình mất phương tiện sản xuất,lâm vào cảnh bị thiếu đói
- Hộ gia đình phải di dời khẩn cấp do nguy cơ sạt lở đất,lũ quét
- Người bị đói do thiếu lương thực
- Người gặp ruiro ngoài vùng cư trú dẫn đến bị thương nặng,gia đình không biết để chăm sóc
- Người lang thang xin ăn trong thời gian tập trung chờ đưa về nơi cư trú
c.Tính chất: mang tính tức thời,khẩn cấp
Để cứu trợ xã hội đột xuất đảm bảo được tính hiệu quả cao nhất đòi hỏi phải thực hiện cứu trợ đúng thời điểm,kịp thời,đúng đối tượng.
Cần cân nhắc đến thứ tự ưu tiên cứu giúp cho các đối tượng được hưởng Mỗi đối tượng cần có các giải pháp khác nhau
d.hình thức: bằng tiền hoặc hiện vật
3.Cứu trợ xã hội bằng tiền
a.Khái niệm : là việc thực hiện trợ giúp dưới hình thức tiền mặ cho người được cứu trợ.
* ưu điểm:
- Việc vận chuyển và đưa cứu trợ đến nơi được cứu trợ và đến người được cứu trợ nhìn chung nhẹ nhàng và gọn gàng,không tốn lém nhiều chi phí vận chuyển
- Cứu trợ bằng tiền sẽ đáp ứng linh hoạt các nhu cầu của người được cứu trợ üKhoản cứu trợ bẳng tiền dù rất thấp nhưng được đánh giá cao và được coi như một nguồn thu nhập ổn định và bảo đảm.
- Từ góc độ quản lí kinh tế vĩ mô,cứu trợ bằng tiền làm tăng khả năng dự báo các khoản chi tiêu công và có thể tự động ổn định nền kinh tế qua các giai đoạn của chu kì kinh doanh
*Nhược điểm
- Xác định mức cứu trợ không phải dễ.Nếu quá cao=>người đc nhận cứu trợ sẽ dựa dẫm vào cứu trợ và không tự vươn lên.Nếu quá thấp=>không đảm bảo mức sống của những người được cứu trợ ở mức tối thiểu cơ bản.
- Có nguy cơ mất đi tính thích đáng và không đáp ứng được các mục tiêu của cứu trợ xã hội nếu như chúng không được điều chỉnh theo ảnh hưởng của lạm phát
4. Cứu trợ xã hội bằng hiện vật
a. Khái niệm: là loại cứu trợ thường được dùng như một phương tiện kiểm soát, điều chỉnh hoặc nói cách khác là gây ảnh hưởng đến hành vi người nhận.
* Ưu điểm: đáp ứng nhu cầu cấp bách của người được cứu trợ
* Nhược điểm:
- Tốn kém chi phí vận chuyển
- ảnh hưởng đến giá cả sinh hoạt nói chung và giá của các hàng hòa được cứu trợ nói riêng.