Cách mạng công nghiệp (CN) là quá trình thay thế kỹ thuật thủ công bằng kỹ thuật cơ khí, thực chất là thay thế LĐ thủ công bằng LĐ cơ khí, sử dụng máy móc. Nước Anh là nơi diễn ra cách mạng CN đầu tiên trên thế giới.
1.Tiền đề:
KT
-Ngoại thương rất phát triển,tạo điều kiện cho sự tích luỹ vốn bao đầu của CNTB ở Anh, quá trình này gắn liền với tích luỹ nguyên thuỷ. Thu lợi nhuận cao từ việc buôn bán len dạ với giá độc quyền ,trao đổi không ngang giá với các nước thuộc địa và lạc hậu ,không ngừng cướp bóc và mở rộng thuộc địa. Hệ thống thuộc địa rộng lớn trở thành thị trường và nơi cung cấp nguyên liệu.
-Việc buôn bán nô lệ đóng vai trò quan trọng tạo tiền đề cho CMCN ở Anh.
-Nền NNtư bản đã có sự phát triển nhất định tạo thuận lợi cho sự phát triển CN
Chính trị : Nhà nước quân chủ chuyên chế có xu hướng ủng hộ giai cấp tư sản. Các đạo luật về ruộng đất , luật bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản , luật cấm xuất khẩu các công cụ máy móc và bản vẽ kỹ thuật , luật cấm lao động kỹ thuật ra nước ngoài đã thực sự trở thành một tiêu đề cho CMCN Anh
Kĩ thuật : Nhiều phát minh sáng chế quan trọng như: con thoi(1733), kéo sợi (1768), dệt (1785), máy hơi nước(1784)
2. Diễn biến:
-1733: phát minh ra con thoi ứng dụng trong ngành dệt, làm cho năng suất trong ngành dệt tăng lên nhanh chóng , khiến ngành kéo sợi không đủ để cung cấp ,đòi hỏi phải tăng năng suất.
-1768: chế tạo ra máy kéo sợi ứng dụng trong ngành kéo sợi ,yêu cầu tăng năng xuất dệt
-1785: chế tạo máy dệt ứng dụng vào sx
-Nhu cầu sx máy dệt, máy kéo sợi gia tăng => thiếu nguyên liệu (gỗ)
-Sự phát triển của kĩ thuật luyện kim ( phương pháp điều chế than cốc ) phát minh năm 1735, phương pháp luyện gang thành sắt( phát minh năm 1784) => tìm ra nguyên vật liệu mới thay thế gỗ
-Năm 1784 Giêm-oat đã sáng chế ra máy hơi nước và nó trở thành biểu tượng của thời kỳ phát triển của CNTB
-Các loại máy phay, bào, tiện được sử dụng(1789) => ngành cơ khí chế tạo ra đời
-Sự phát triển CN => sự phát triển của giao thông vận tải( đường sắt, thủy)
-Năm 1825 đoạn đường sắt đầu tiên được xây dựng đã đánh dấu cách mạng CN Anh cơ bản hoàn thành
Nhận xét:
-Tiến trình cách mạng CN gắn liền với sự ra đời của các phát minh sáng chế về kĩ thuật
-Nhu cầu thực tiễn liên tục đặt ra yêu cầu phải cải tiến công cụ LĐ , phương pháp thủ công trước đó
-Cạnh tranh là động lực, lợi nhuận là động cơ thúc đẩy các nhà sx thực hiện thay thế các LĐ thủ công bằng LĐ cơ khí
3. Đặc điểm:
-Bắt đầu từ CN nhẹ( dệt, kéo sợi) sau đó lan sang CN nặng ( luyện kim cơ khí)
-Diễn ra tuần tự từ thấp đến cao( từ thủ công đến nửa cơ khí đến cơ khí hoàn toàn)
-Từ sx máy công cụ đến sx máy truyền lực và đỉnh cao là máy hơi nước
4. Tác động
-Sx bằng máy => năng suất LĐ tăng, chi phí cho sx giảm=> sức mạnh của ngành đại CN cơ khí đc thể hiện
-Sự sx của các ngành CN thúc đẩy sự mở rộng, phát triển của các hoạt động thương mại và tín dụng
-Tạo sự chuyển biến cơ cấu ngành: CN ngày càng chiếm ưu thế so với nông nghiệp, trong CN ngành dệt và kéo sợi luôn đóng vai trò trung tâm
-Thúc đẩy sự phân bố lại lực lượng sx và phân công lại LĐ xã hội:
+Hình thành các trung tâm CN tập trung ở phía đông và bắc
+Qúa trình đô thị hóa diễn ra nhanh nhiều thành phố mới ra đời Liverpool, Birmingham…
+Cư dân nông thôn giảm nhanh chóng (1811 là 35% đến 1871 còn 14,2%)
-Một giai cấp đối lập vs giai cấp tư sản ra đời – giai cấp Vô sản
-Làm thay đổi vị thế của nước Anh trong nền KT thế giới, trở thành cường quóc KT thế giới trong thời kì chủ nghĩa tư bản trước độc quyền:
+Nước Anh được mệnh danh là “công xưởng của thế giới” năm 1848 Anh chiếm 45% giá trị sản lượng CN của thế giới
+Nước Anh trở thành trung tâm thương mại và tín dụng quốc tế năm 1870, 38% tổng mức hàng hóa lưu chuyển trên thế giới