Vai trò bảo hiểm xã hội: Đối với người lao động: Bảo hiểm xã hội góp phần ổn định thu nhập từ đó góp phần ổn định cs cho người lao độngvà gđ họ.Khi người lao động gặp phải các rủi ro hoặc sự kiện bh như ốm đautai nạn,sinh để hay tuổi già.Ngoài ra Bảo hiểm xã hội còn là chỗ dựa tinh thần để người lao động yên tâm làm việc gắn bó với đvị mà mình công tác tạo niềm tin cho họ và cs tương lai.
Đối với người sd lao động: Mặc dù người sd lao động phải đóng góp vào quỹ Bảo hiểm xã hội 1 khoản tiền nhất định để bh cho người lao động mà minh sd điều đó cũng ít nhiều ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của người sd lao động song về lâu dài lợi ích mà người sd lao động nhận được sẽ là :
- người lao động sẽ yên tâm phấn khởi gắn bó với mình hơn.
- nếu cs Bảo hiểm xã hội đc thực hiện tốt sẽ góp phần hạn chế các hiện tượng như đình công bãi công từ đó làm cho các hđ sxkd diễn ra lien tục ổn định .
- người sd lao động sẽ ko phải bỏ ra những khoản tiền lớn khi tủi ro đến với nhiều người lao động cùng lúc và ở phạm vi rộng bởi lẽ lúc này hậu quả của rủi ro sẽ đc phân tán cho tất cả các bên tgia Bảo hiểm xã hội.
- thông qua cs Bảo hiểm xã hội thì người sd lao động thể hiện đc nghĩa vụ và trách nhiệm của mình đvới người lao động và xh
Đối với nền kinh tế: Bảo hiểm xã hội góp phần tạo lập mqh gắn bó chủ động từ đó làm cho các mqh trên thị trường lao động trơ nên lành mạnh hơn những mâu thuẫn vốn có trong qh lao động đc giải tỏa về cơ bản. Đây là tiền đề về mặt tâm lý kích thích tính sáng tao người lao động dẫn đến nâng cao năng suất cá nhân và xh.Nhờ có Bảo hiểm xã hội mà 1 quỹ tiền tệ tập trung đã đc hình thành,nguồn quỹ này ngày càng đc tồn tích lại theo tgian và đã trở thành nguồn tài chính trung gian rất quan trọng trong hệ thống tài chính quôc gia.Phần quỹ nhàn rỗi sẽ đc đem đàu tư phát triển và tăng trưởng kinh tế
Đối với xã hội: Mối quan hệ giữa các bên tgia Bảo hiểm xã hội thẻ hiện tính xã hội hóa tính nhân văn cao cả của cs Bảo hiểm xã hội mặc dù động cơ và mục đích của mỗi bên tgia Bảo hiểm xã hội là khác nhau song Bảo hiểm xã hội ra đời có ý nghĩa lớn về mặt xh thể hiện:
- người lao động tgia Bảo hiểm xã hội là nhằm bảo vệ quyền lợi trực tiếp cho chính mình đồng thời thực hiện trách nhiệm của mình đối với cộng đồng và xh.
- người sd lao động tgia Bảo hiểm xã hội là để quan tâm chia sẻ rủi ro với ng lao động của mình nhưng cũng gián tiếp bảo vệ lợi ích cho chính mình.
- nhà nc tgia Bảo hiểm xã hội nhằm góp phần bảovệ ổn định cs cho các thành viên trong xh đảm bảo công bằng xh đây cũng là trách nhiệm qli xh của nhà nc.
Bản chất bảo hiểm xã hội:
- Là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp trong đời sống kinh tế xã hội của loài người.
- Mối quan hệ giữa 3 bên trong BẢO HIỂM XÃ HỘI là những mối quan hệ về kinh tế và xã hội .
Các mối quan hệ này được phát sinh trên cơ sở quan hệ lao động , quan hệ trong quản lí xã hội.
-Mối quan hệ 3 bên:
- Bên tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI: người lao động, người sử dụng lao động, nhà nước.
- Bên BẢO HIỂM XÃ HỘI: cơ quan BẢO HIỂM XÃ HỘI. Hiện nay BẢO HIỂM XÃ HỘI cấp huyện là nhỏ nhất
- Bên hưởng BẢO HIỂM XÃ HỘI: người lao động và gia đình họ.
Cơ sở chủ yếu của các mối quan hệ giữa các bên tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI là quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI.
BẢO HIỂM XÃ HỘI là nhằm thỏa mãn những nhu cầu thiết yếu của người lao động và gia đình họ trong trường hợp người lao động tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI bị suy giảm hoặc mất thu nhập được tổ chức tổ chức lao động cụ thể hóa: đền bù cho người lao động những khoản thu nhập bị mất, suy giảm để đảm bảo nhu cầu sinh sống thiết yếu của họ: Chăm sóc sức khỏe chống bệnh tật, xây dựng điều kiện sống đáp ứng nhu cầu của dân cư và các nhu cầu đặc biệt của người già, người tàn tật, trẻ em.
Phần thu nhập của người lao động bị suy giảm hoặc bị mất đi khi có các rủi ro hoặc sự kiện bảo hiểm xảy ra thì sẽ được quỹ tài chính bù đắp, thay thế. Song mức độ bù đắp thay thế thường thấp hơn mức thu nhập trước đó của họ.
Những rủi ro hoặc sự kiện bảo hiểm trong BẢO HIỂM XÃ HỘI có thể là ngẫu nhiên trái với ý muốn chủ quan của con người hoặc cũng có thể những trường hợp xảy ra không hoàn toàn ngẫu nhiên. VD: Sinh đẻ của lao động nữ, già yếu…Đồng thời những rủi ro và sự kiện bảo hiểm này có thể diễn ra cả trong và ngoài quá trình lao động.
Chức năng bảo hiểm xã hội:
Bảo đảm ổn định đời sống kinh tế cho người lao động và gia đình họ khi người lao động gặp khó khăn do mất việc làm, mất hoặc giảm thu nhập. Đây là chức năng cơ bản nhất của BẢO HIỂM XÃ HỘI, nó quyết định nhiệm vụ, tính chất và cả cơ chế tổ chức hoạt động của BẢO HIỂM XÃ HỘI.
Tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI.
Những người tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI đóng góp vào quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI để bù đắp cho những người lao động gặp rủi ro bị giảm hoặc mất thu nhập, quá trình này đã tiến hành phân phối lại thu nhập giữa người giàu – người nghèo, người khoẻ mạnh – người ốm đau, người trẻ – người già… Thực hiện chức năng này BẢO HIỂM XÃ HỘI đã góp phần thực hiện công bằng xã hội
Góp phần kích thích người lao động hăng hái lao động sản xuất nâng cao năng suất lao động do cuộc sống cuả họ đã được đảm bảo, họ không còn phải lo lắng về cuộc sống của họ khi rủi ro xảy đến với họ bất kỳ lúc nào từ đó khiến họ tập trung vào việc lao động sản xuất. Chức năng này biểu hiện như một đòn bẩy kinh tế kích thích người lao động nâng cao năng suất lao động cá nhân và kéo theo là năng suất lao động xã hội.
Gắn bó lợi ích giữa người lao động với người sử dụng lao động, giữa người lao động với nhà nước góp phần đảm bảo an toàn cho xã hội. Do giữa người lao động và người sử dụng lao động luôn tồn tại mâu thuẫn về tiền lương, thời gian lao động, an toàn lao động… BẢO HIỂM XÃ HỘI ra đời góp phần điều hoà mâu thuẫn giữa họ. Nhà nước thông qua việc chi BẢO HIỂM XÃ HỘI ổn định đời sống cho mọi người lao động, ổn định xã hội.
Đặc trưng cơ bản:
Bảo hiểm cho người lao động trong và sau quá trình lao động. Nói cách khác, khi đã tham gia vào hệ thống BẢO HIỂM XÃ HỘI, người lao động được bảo hiểm cho đến lúc chết.
Khi còn làm việc, người lao động được đảm bảo khi bị ốm đau, lao động nữ được trợ cấp thai sản khi sinh con; người bị tai nạn lao động được trợ cấp tai nạn lao động; khi không còn làm việc nữa thì được hưởng tiền hưu trí, khi chết thì được tiền chôn cất và gia đình được hưởng trợ cấp tuất… Đây là đặc trưng riêng của BẢO HIỂM XÃ HỘI mà không một loại hình bảo hiểm nào có được.
Các sự kiện bảo hiểm và các rủi ro xã hội của người lao động trong BẢO HIỂM XÃ HỘI liên quan đến thu nhập của họ gồm: ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm, già yếu, chết… Do những sự kiện và rủi ro này mà người lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc khả năng lao động không được sử dụng, dẫn đến họ bị giảm hoặc mất nguồn thu nhập. Vì vậy, người lao động cần phải có khoản thu nhập khác bù vào để ổn định cuộc sống và sự bù đắp này được thông qua các trợ cấp BẢO HIỂM XÃ HỘI. Đây là đặc trưng rất cơ bản của BẢO HIỂM XÃ HỘI.
Người lao động khi tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI có quyền được hưởng trợ cấp BẢO HIỂM XÃ HỘI, tuy nhiên quyền này chỉ có thể trở thành hiện thực khi họ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BẢO HIỂM XÃ HỘI. Người chủ sử dụng lao động cũng phải có trách nhiệm đóng BẢO HIỂM XÃ HỘI cho người lao động mà mình thuê mướn.
Sự đóng góp của các bên tham gia BẢO HIỂM XÃ HỘI, bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước là nguồn hình thành cơ bản của quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI. Ngoài ra nguồn thu của quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI còn có các nguồn khác như lợi nhuận từ đầu tư phần nhàn rỗi tương đối của quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI; khoản nộp phạt của các doanh nghiệp/đơn vị chậm nộp BẢO HIỂM XÃ HỘI theo quy định của pháp luật và các nguồn thu hợp pháp khác. Quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI dùng để chi trả các trợ cấp BẢO HIỂM XÃ HỘI và chi phí cho các hoạt động quản lý của bộ máy BẢO HIỂM XÃ HỘI. Như vậy, có thể thấy quỹ BẢO HIỂM XÃ HỘI là một quỹ xã hội, nhưng vừa là quỹ tài chính, vừa là quỹ phát triển…
Các hoạt động BẢO HIỂM XÃ HỘI được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật, các chế độ BẢO HIỂM XÃ HỘI cũng do luật định. Nhà nước quản lý và bảo hộ các hoạt động của BẢO HIỂM XÃ HỘI. BẢO HIỂM XÃ HỘI còn chịu sự giám sát chặt chẽ của người lao động (thông qua tổ chức công đoàn) và người sử dụng lao động (thông qua tổ chức của giới chủ) theo cơ chế ba bên.