1- Chuẩn bị về mặt tư tưởng, chính trị
Quá trình vận động thành lập Đảng là 1 quá trình đấu tranh và chuẩn bị lâu dài, toàn diện của NAQ và những người cách mạng VN. Trong đó người có vai trò quan trọng hàng đầu, lớn nhất là lãnh tụ NAQ. Sau khi trở thành người cộng sản, NAQ tích cực chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng.
– Từ năm 1920 – 6/1923, tại Pháp, NAQ hoạt động trong Đảng Cộng Sản Pháp. Người viết nhiều sách, báo : ra tờ báo Le Paria (Người cùng khổ), đặc biệt là tác phẩm “Bản chế độ thực dân Pháp”… tập trung lên án chủ nghĩa thực dân và thực dân Pháp, vạch trần bản chất xâm lược, phản động, bóc lột, đàn áp tàn bạo của chúng, thức tỉnh lòng yêu nước, ý chí phản kháng của các dtộc thuộc địa.
– Từ tháng 6/1923 đến tháng 12/1924 : tại Liên Xô (tháng 6/1923, NAQ sang LX), Người có dịp tìm hiểu về kinh tế, chính trị, xã hội của nước Nga Xô viết. Người hoạt động trong Quốc tế cộng sản, tham gia nhiều Hội nghị quốc tế quan trọng, học tập nghiên cứu chủ nghĩa Mác Lênin và kinh nghiệm tổ chức Đảng kiểu mới của Lênin.
– Tháng 12/1924 NAQ về Quảng Châu (TQ) để trực tiếp chuẩn bị thành lập ĐCSVN. Trong thời kỳ từ 1925 đến 1926, trong cao trào cách mạng ở TQ và được sự giúp đỡ của Phái bộ cố vấn LX tại Nam TQ, người đi vào tổ chức, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.
– Đầu năm 1925, để có tài liệu giảng dạy, NAQ biên soạn tập đề cương bài giảng. Tập đề cương bài giảng đó được Bộ Tuyên truyền của Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông xuất bản thành sách vào đầu năm 1927 với nhan đề là Đường cách mệnh.
Nd Đường cách mệnh : Đi sâu vạch rõ bản chất phản động của chủ nghĩa thực dân; Con đường đi lên của CM VN là làm cuộc CM giải phóng dân tộc, hướng lên CNXH; Mối quan hệ giữa CM chính quốc và CM thụôc địa; công nông là chủ, là gốc của CM; quyền lực thụôc về nhân dân; VN phải thực hiện sự liên minh, đoàn kết với các lực lượng cách mạng thế giới; Cách mạng muốn thắng lợi trước hết phải có ĐCS lãnh đạo và Đảng đó phải lấy CN Mác-Lênin làm hệ tư tưởng và vận dụng học thuyết đó vào VN.
Tư tưởng của NAQ đựơc truyền bá vào VN đầu thế kỷ XX, hướng cho các phong trào giải phóng dân tộc theo cách mạng vô sản, dẫn đến sự ra đời của ĐCSVN.
2 – Chuẩn bị về mặt tổ chức
Năm 1921, NAQ cùng một số nhà cách mạng ở các nước thuộc địa Pháp lập ra Hội liên hiệp các dân tộc thụôc địa nhằm tập hợp lực lượng chống chủ nghĩa thực dân, nhằm thức tỉnh dân tộc, tố cáo chủ nghĩa thực dân, kêu gọi đoàn kết đấu tranh cách mạng trong nhân dân thuộc địa.
Năm 1924, NAQ tới Quảng Châu-TQ. Người đã cùng những nhà lãnh đạo cách mạng Trung Quốc, Triều Tiên, Ấn Độ, Thái Lan, Inđônêxia, Malaixia … thành lập Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông.
Tháng 6/1925, NAQ thành lập Hội VN Cách mạng Thanh niên (nòng cốt là Cộng sản Đoàn), ra báo Thanh niên để huấn luyện cán bộ, trực tiếp truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân, phong trào yêu nước ở VN. Đây là tổ chức tiền thân của Đảng để tập hợp các lực lượng cách mạng, chuẩn bị cho một Đảng kiểu mới của cách mạng VN ra đời.
Thông qua hoạt động của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và tác phẩm Đường cách mệnh, phong trào cách mạng trong nước phát triển sôi nổi. Những điều kiện để thành lập Đảng Mácxit đã dần hình thành. Hội VN Cách mạng Thanh niên không còn phù hợp nữa. Kết quả là sự ra đời của 3 tổ chức cộng sản : Đông Dương cộng sản Đảng (6/1929), An Nam cộng sản Đảng (7/1929), Đông Dương cộng sản liên đoàn (1/1930).
Một yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải thống nhất những người cộng sản VN trong 1 Đảng duy nhất. NAQ đã đảm nhận trách nhiệm thống nhất các tổ chức cộng sản. NAQ đã chủ động triệu tập và chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản ở Cửu Long-Hương Cảng-Trung Quốc, thành lập 1 ĐCS duy nhất ở VN, ngày 3/2/1930 ĐCSVN ra đời. Hội nghị thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Điều lệ vắn tắt của Đảng và Lời kêu gọi của NAQ nhân dịp thành lập Đảng.